Dodelijk jaar voor Palestijnen op Westoever, waar steun voor gewapend verzet groeit

• Eliane Lamper

  redacteur Online

Op de bezette Westelijke Jordaanoever werd het jaar afgesloten met een macaber record: in 2022 kwamen daar zeker 154 Palestijnen door Israëlisch geweld om het leven, telde de Verenigde Naties. Dat is het hoogste aantal sinds het einde van de Tweede Intifada in 2005. Met het aantreden van de nieuwe radicaal-rechtse regering onder leiding van premier Netanyahu vrezen deskundigen dat het geweld niet zal afnemen.

Invallen door Israëlische veiligheidstroepen waren de afgelopen maanden aan de orde van de dag in Palestijnse steden als Jenin en Nablus, waar nieuwe militante organisaties zijn opgericht. Bij confrontaties komen geregeld tienerjongens om het leven. Aanleiding voor de invallen was een reeks aanslagen op Israëliërs in het voorjaar.

Hoewel er in het afgelopen decennium geregeld geweldsuitbarstingen waren, was het afgelopen jaar sprake van een "nieuwe escalatie van geweld", ziet Noa Schonmann, onderzoeker aan de Universiteit Leiden en gespecialiseerd in het conflict. "Er zijn meer schietincidenten door Palestijnen. Het Israëlische leger doet vaker invallen en doodt vaker Palestijnen. Het is een cyclus van geweld."

Ook bij de Palestijnen is de situatie veranderd, signaleert Schonmann dus. Zo zijn steeds meer Palestijnen in bezit van vuurwapens, die over de grens worden gesmokkeld. Waar jongeren voorheen uit verzet met stenen gooiden of molotovcocktails gebruikten, zijn er nu meer zwaardere aanslagen aan jongeren toe te schrijven, ziet de onderzoeker. Vorig jaar werden volgens de VN tot en met 26 november zeker 21 Israëliërs gedood door Palestijns geweld, het hoogste aantal sinds 2008

Nieuwe milities

De steun van Palestijnen voor gewapend verzet en een nieuwe volksopstand (intifada) is toegenomen in de afgelopen drie maanden, blijkt uit een recente enquête. Uit het onderzoek komt naar voren dat het gewelddadige optreden van het Israëlische leger in het gebied de aanleiding daarvoor is. Jongeren op de Westoever leven in een benarde situatie, zowel in economisch als politiek opzicht. "Er is geen uitzicht op bevrijding uit de bezetting", zegt Schonmann. "De nieuwe generatie heeft geen hoop."

Sommige jongeren van de nieuwe generatie sluiten zich net als voorheen aan bij militante organisaties, maar het gaat vaker om lokale en onafhankelijke groepen. Nieuwe milities als Arin al-Asoud (de Leeuwenkuil) uit Nablus en de Jenin Brigades hebben geen officiële banden met de Palestijnse Autoriteit, die officieel het gezag heeft over Palestijnen in bezet gebied. Ze hebben grote aantrekkingskracht op de jongere generatie om hun verzet te uiten.

Ook Erwin van Veen, conflictonderzoeker bij het Clingendael-instituut, ziet dat jonge mannen "die dagelijks te maken krijgen met discriminatie en vernederingen" zich aansluiten bij deze spontaan opgekomen cellen. Een ruime meerderheid van Palestijnen staat achter deze milities, blijkt uit de enquête.

Bovendien verliest de Palestijnse Autoriteit van president Abbas steeds meer de controle. "Ze worden gezien als de handlanger van Israël die het vuile werk voor ze opknapt", zegt Schonmann. De Palestijnse Autoriteit is afhankelijk van Israël voor haar financiële inkomsten en om het veiligheidsapparaat te onderhouden.

Israëlische kolonisten

Onder de vorige week aangetreden regering van Netanyahu is er weinig vooruitzicht dat de situatie in bezet gebied zal verbeteren. Het kabinet wil nederzettingen van joodse kolonisten in het gebied verder uitbreiden en het moeilijker maken om militairen te berechten. De radicaal-rechtse Itamar Ben-Gvir, de nieuwe minister van Nationale Veiligheid, is voor annexatie van de Westoever.

Een meerderheid van de Palestijnen in het gebied verwacht dat de nieuwe regering nog harder tegen hen zal optreden. "In het beste geval blijft de huidige geweldssituatie voortduren", denkt Van Veen. Volgens hem is de kans op oplaaiend geweld tussen kolonisten en Palestijnen groot. "Kolonisten wordt geen strobreed in de weg gelegd", zegt Van Veen. "Palestijnen zien dat steeds meer stukjes land worden ingenomen."

In Israël is er grote commotie ontstaan over de meest rechtse en conservatieve regering in het bestaan van het land en wat dit betekent voor de rechten van de lhbti-gemeenschap en de toekomst van de rechtsstaat. "Iedereen in Israël heeft een mening over de coalitieplannen, en de Israëlische kranten staan er vol mee. Maar de commotie gaat vooral over interne zaken, bijna niet over wat het betekent voor Palestijnen", zegt Schonmann.

Daar doet Netanyahu volgens de onderzoeker zijn voordeel mee. "Hij wil dat de Palestijnse kwestie van de internationale agenda verdwijnt", zegt Schonmann. Er is volgens haar geen politieke wil om vredesonderhandelingen op te starten. "Zolang er geen oplossing voor het conflict in zicht is, moet de wereld ophouden het steeds over de Palestijnen te hebben, vindt Netanyahu. In Israël is hem dat al gelukt."