Het kabinet onderhandelt met energiebedrijven over een maximumprijs voor energie en over het afromen van extreme winsten. "Verstandig", noemt Diederik Samsom deze ideeën. "Maar Nederland is wel laat als je ziet dat andere Europese landen al veel gedaan hebben."
Samsom is de kabinetschef van Frans Timmermans, vicevoorzitter van de Europese Commissie. Hij hielp met het bedenken van de plannen die de Commissie deze week voorstelde om de energieprijzen voor ondernemers en burgers behapbaar te houden. Lidstaten gaan de plannen zelf vormgeven en uitvoeren.
Veel EU-landen kwamen al eerder op eigen houtje met maatregelen, zoals extra belasting op de hoge winsten die energiebedrijven nu maken. Samsom: "De Nederlandse regering zegt al vanaf voor de zomer dat het eigenlijk te laat is om zulke maatregelen te nemen. Als je dat blijft volhouden wordt het vanzelf waar, dan wordt het vanzelf januari."
Gezinnen met een sauna moeten wat meer betalen.
Desondanks is Samsom blij dat Nederland nu actie onderneemt. "Als we achterover leunen wordt het alleen maar moeilijker." Een deel van de Nederlandse ideeën komt mogelijk overeen met de Europese plannen, zoals een grens aan de prijs die consumenten betalen voor energie.
Samsom legt uit hoe zo'n prijsplafond kan werken: "De eerste 1500 kilowattuur, het halve jaarlijkse verbruik van een gemiddeld gezin, geef je voor die lagere prijs. Hetzelfde doe je bij gas. Als een gezin daarbovenop nog meer gebruikt, omdat die een elektrische deken, zwembad of een sauna heeft, dan moet dat gezin wat meer betalen."
"Mensen met een gemiddeld verbruik hoeven zo niet bezorgd te zijn over een enorm hoge rekening. Maar dit systeem prikkelt toch om je best te doen om wat minder energie te gebruiken."
Rem op groene investeringen?
Brussel wil verder dat producenten van olie en gas, zoals Shell en BP, 33 procent extra belasting gaan betalen over de winst die ze dit jaar extra hebben gemaakt. Een "solidariteitsheffing" op "gierende winsten" noemt Samsom dat.
Daarnaast wil de Commissie een inkomstenplafond voor producenten van duurzame elektriciteit en kernenergie. Veel van die bedrijven maken nu heel hoge winsten doordat de gasprijs bepalend is voor de prijs van stroom. Het plafond houdt in dat de bedrijven niet meer zullen krijgen dan 180 euro per megawattuur, veel minder dan ze nu vangen.
Sommige deskundigen vrezen dat dit plan investeringen in groene stroom belemmert. "Daar hebben we enigszins mee geworsteld", zegt Samsom. "Maar die bedrijven krijgen nu 360 euro per megawattuur terwijl windparken en zonneparken, natuurlijk met enige variatie, voor minder dan 100 euro per megawattuur produceren. Ik gun die bedrijven alle goeds, maar die overwinsten horen echt aan de consumenten."
"We hebben goed gesproken met de grote investeerders in duurzame energie. Die investeringen remmen we niet met dit plan."
'Volgende winter wordt lastig'
Brussel wil ook dat landen nog wat meer energie gaan besparen. Samsom verwacht dat Europa komende winter wel doorkomt met de huidige voorraden, maar dat de volgende winter ingewikkelder wordt. Want uit Rusland krijgt Europa waarschijnlijk definitief nauwelijks of geen gas meer. "Daarom moeten we nu al beginnen met energie besparen."
"Als we dat goed doen, doorstaan we ook de volgende winter. De komen jaren zetten we heel veel duurzame energie neer. Over drie, vier jaar zijn we van de problemen af."
