Minister Hugo de Jonge van Volksgezondheid maakt vandaag in een Kamerbrief bekend dat mensen die het AstraZeneca-vaccin zouden krijgen maar dat hebben geweigerd, binnenkort opnieuw worden opgeroepen. Dat bevestigt hij aan Nieuwsuur. Dit keer worden zij geprikt door de GGD, wat betekent dat ze Pfizer, Moderna of Janssen krijgen.
Een deel van de 60 tot 64-jarigen, die via hun huisarts AstraZeneca konden krijgen, wilden dat specifieke middel niet. Een alternatief kregen ze niet; het is prikken wat de pot schaft, zei het kabinet steeds.
Veel Astra-weigeraars hopen dat ze straks wél zelf mogen kiezen. Meer dan 16.000 mensen hebben een petitie ondertekend, gericht aan de minister. Het doel: 60-plussers de vrijheid geven te kiezen voor vaccinatie met Pfizer of Moderna. Die vaccins zijn wat effectiever dan AstraZeneca en Janssen, al werken ook die zeer goed tegen ernstige corona.
'Ben geen antivaxer'
Een van de ondertekenaars is Annemarie Bel. Ze bedankte voor AstraZeneca. "Ik had er gewoon nachtmerries van. Wij zijn geen antivaxers, we willen graag een ander vaccin."
Ook is er nog altijd wantrouwen over het AstraZeneca-vaccin door de prikstops en het nieuws over ernstige (maar zeer zeldzame) bijwerkingen. "Ik ben 100 procent voor vaccinatie, ik ben ervan overtuigd dat dat de enige uitweg uit deze pandemie is", zegt ondertekenaar René Vlietstra. "Maar ik heb nu geen last van trombose en ook niet van verstoorde bloedplaatjes, dus ik ben niet van plan iets in mijn lichaam te introduceren wat de kans op het krijgen daarvan, gaat vergroten."
Veel patiënten willen een ander vaccin. Sommigen zijn bang dat ze dood neervallen.
Het precieze aantal Astra-weigeraars is onbekend, onder meer doordat veel huisartsen en zorginstellingen achterlopen met het doorgeven van de vaccinaties. Volgens schattingen van het RIVM heeft veruit het grootste deel van de 60 tot 64-jarigen een eerste prik gehad, maar huisartsen die Nieuwsuur spreekt zeggen dat een flink deel de prik heeft geweigerd.
"70 procent van de mensen die wij hebben uitgenodigd wilde hem niet", zegt Nanja Danhof, huisarts in de Utrechtse wijk Kanaleneiland. "Een groot deel daarvan wil wel een ander vaccin. Ze zijn bang voor bijwerkingen, bang voor trombose, bang dat ze dood neervallen."
Het merendeel van Danhofs patiënten heeft een migratieachtergrond, een groep waar relatief veel AstraZeneca-weigeraars voorkomen. "Ik denk zeker dat hun achtergrond ermee te maken heeft. De informatievoorziening is anders. Ze zien niet de normale televisieprogramma's. Als ik ze dan wel heb overtuigd, zijn er toch familieleden of buren die zeggen 'doet het maar niet, het is te gevaarlijk'."
Wantrouwen door prikpauzes
Sinds een advies van de Gezondheidsraad begin april krijgen mensen onder de 60 geen AstraZeneca meer. Bijwerkingen worden vooral bij jongeren aangetroffen. Maar uit een enquête bleek daarna dat vier op de tien 60-plussers die nog gevaccineerd moesten worden, een Astra-prik ook niet meer zagen zitten.
Hoogleraar risicocommunicatie en publieke gezondheid Danielle Timmermans begrijpt die mensen wel. De overheid heeft met hen te laat en onvoldoende gecommuniceerd over de voordelen en de risico's van vaccins, vindt ze. "Ze hadden er al in november over moeten beginnen dat als vaccins grootschalig worden uitgerold, experts niet staan te kijken van bijwerkingen. Elke medische interventie heeft risico's."
Twee keer de pauzeknop induwen is een signaal dat er een gevaar is. Dan kun je moeilijk terug.
Toen de minister tot twee maal toe het prikken met AstraZeneca pauzeerde, creëerde dat veel wantrouwen. De overheid nam die zorgen niet serieus genoeg, vindt Timmermans. "Twee keer de pauzeknop induwen is een signaal dat er iets aan de hand is, een gevaar is. Als dat signaal eenmaal is afgegeven, kunnen mensen moeilijk weer terug."
Danhof: "Als we iedereen die ervoor in aanmerking kwam zonder stops hadden kunnen prikken, dan hadden we doortastend kunnen handelen." De huisarts zou nu graag ook andere vaccins aanbieden. "Inmiddels moeten we gewoon de vaccins aanbieden die er zijn. Het kan me niet schelen welk vaccin, als er maar een vaccin ingaat."
Een vrije keuze wordt het waarschijnlijk niet voor de Astra-weigeraars. Eerder zei minister De Jonge tegen het "keuzemodel" te zijn. "Dan wordt het echt een rommeltje in de uitvoering."
