Hoe kunnen scholen de coronaschade beperken en de achterstanden wegwerken die leerlingen door de lockdowns hebben opgelopen? Dat is de vraag waar het Onderwijs-OMT, een groep van twaalf wetenschappers op het gebied van onderwijs en kansenongelijkheid, zich de afgelopen tijd over boog. Er is een enorme zak geld beschikbaar: 8,5 miljard euro krijgen scholen de komende 2,5 jaar, vrij besteedbaar.
Een van de belangrijkste adviezen van de experts is: verleng die periode. "Nu moeten scholen in hoog tempo geld gaan uitgeven aan zomerscholen, bijscholing, etcetera. Daarin schuilt wel een gevaar", zegt hoogleraar Inge de Wolf, een van de deskundigen. "Kies je dan wel voor wat echt werkt?"
Net als de onderwijsinspectie vorige week, roepen de experts op de miljarden niet alleen in te zetten om op korte termijn de gaten in de kennis van leerlingen te dichten, maar vooral om het onderwijs structureel te verbeteren. "Je moet twee sporen bewandelen", zegt De Wolf. "Werk achterstanden snel weg, én voer beter geïnformeerd werken in."
Dit laatste zou een grote omslag betekenen, zegt ze, want het vereist dat we sommige bestaande onderwijsmethoden overboord gooien. "We zijn een land waarin we heel weinig weten over wat werkt in het onderwijs. We doen hier vaak dingen waarvan we denken dat het goed is omdat we er nou eenmaal ervaring mee hebben. Maar die werken niet altijd."
Jaarlijks verlaten duizenden jongeren het onderwijs zonder dat ze goed genoeg kunnen lezen, schrijven of rekenen. Dat probleem was er al voor corona. Wat dat betreft biedt de pandemie ook een kans. De Wolf: "Er zijn nu nog te veel scholen die niet gewend zijn te werken op basis van methoden die bewezen effectief zijn."
Zomerscholen nuttig?
Voor kinderen die door het afstandsonderwijs een achterstand hebben opgelopen, is ook de korte termijn belangrijk. Als het aan minister Slob ligt, organiseren alle basisscholen dit jaar een zomerschool waarin kinderen hun taal- en rekenvaardigheid ophalen.
Het Onderwijs-OMT komt hiervoor met een aantal adviezen. Zo werken gespreide lessen beter dan een kort en intensief zomerprogramma, en moeten de extra lessen aansluiten bij het reguliere schoolprogramma en bij de individuele behoeftes van leerlingen. De Wolf: "Als ze effectief zijn, leveren ze zo'n twee maanden winst op."
Scholen zelf hebben heel verschillende ideeën over de invulling van het zomeronderwijs. Zo organiseert de Wilhelminaschool in Rotterdam al jaren een zomerprogramma "om kinderen naar een hoger niveau te tillen", zegt directeur Harry Vos. "We zijn een school die gewend is met achterstanden om te gaan omdat we kinderen hebben met een anderstalige achtergrond. In de zomerschool proberen we wat extra aandacht te besteden aan de basisvaardigheden maar ook daarnaast wel de creatieve elementen de aandacht te geven."
Je kunt het beste de zomerschool met eigen mensen organiseren. Externe bureaus zijn second best.
De school werkt daarbij samen met een extern bureau. Onderwijsexpert De Wolf waarschuwt scholen die nu voor het eerst een zomerprogramma organiseren, niet te snel met zo'n bureau in zee te gaan. "Je bent dan wel afhankelijk van de kwaliteit van zo'n bureau. En scholen moeten het niet zien als: we huren nu een bureautje in en dan lossen die het op. Daarmee verbetert het onderwijs structureel niet."
Beter geven scholen de zomerlessen zélf, zegt De Wolf. "De kwaliteit van het personeel is de allerbelangrijkste factor op de effectiviteit. En die kwaliteit verschilt heel erg per bureau. Daarom is het toch het beste om een zomerschool met de eigen mensen te organiseren." Ze waarschuwt scholen niet te snel in te gaan op commerciële partijen, die scholen momenteel overspoelen met aanbiedingen om zomeronderwijs voor ze te organiseren.
Geld voor extra personeel
Een deel van de scholen investeert het geld voor de zomerscholen liever in beter onderwijs gedurende het schooljaar. "Als je echt effect wil bereiken op de cognitieve kant, heb je een langere investering nodig", zegt voorzitter Jeroen Goes van scholengroep Fluvium in Geldermarsen. "Zodat je met effectief bewezen methodieken gewoon goed onderwijs kan geven."
De Wolf kan dat alleen maar beamen. "Al die extra inspanningen om het niveau van leerlingen te verhogen, vragen om effectieve aanpakken en professioneel personeel. Dan moet je daar ook structureel geld voor vrijmaken."
