Minister Hugo de Jonge zegt dat rond 4 januari de eerste mensen in Nederland gevaccineerd zullen worden tegen het coronavirus, als alles meezit. Maar op welke manier kun je het beste grote groepen mensen vaccineren?
Met een coronavaccin binnen handbereik zijn we er nog niet. "Je moet het ook nog verspreiden. Dit is een gigantische operatie", zegt Jan Fransoo, hoogleraar logistiek aan de universiteit van Tilburg en de TU Eindhoven. "Niets wijst erop dat we er klaar voor zijn, omdat er nog niets bekend is gemaakt over welke strategie het RIVM kiest."
Het RIVM, dat een beslissing moet nemen over de juiste aanpak, onderzoekt de mogelijkheden nog. Fransoo vindt dit rijkelijk laat. "Ik begrijp er niets van dat het RIVM zo vaag doet over de logistiek. We weten al bijna een jaar dat die vaccins worden ontwikkeld", zegt hij.
"Het RIVM heeft uitstekende kennis over medische zaken, maar zo'n grote operatie vergt specifieke logistieke kennis. Je kunt niet de ervaring van de griepprik voor drie miljoen Nederlanders als voorbeeld nemen, want deze operatie is vele malen groter alleen al omdat de mensen twee keer moeten worden ingeënt."
'Achter de feiten aan'
Ook de voormalig hoofdinspecteur Gezondheidszorg verwacht chaos rond het vaccineren. Herman van der Weide ziet het niet op korte termijn gebeuren. "Tenzij ze nog een doos van Pandora vinden, weet ik niet hoe ze het gaan doen", zegt hij vandaag. Van der Weide leidde in 2009 het vaccinatieprogramma tegen de Mexicaanse griep. Het ministerie van Volksgezondheid loopt achter de feiten aan, zegt hij in een gesprek met platform voor onderzoeksjournalistiek Investico.
Duitsland heeft al massapriklocaties ingericht. Nederland had maanden geleden al moeten gaan nadenken over wie kan prikken en op welke locaties, zegt hij. "Zolang dat niet bekend is heb ik niets aan die plannen. Er is zó weinig bekend, alleen de kreet: 'We gaan beginnen!'"
Fransoo: "In Duitsland zijn ze vijf maanden geleden al begonnen. Om voldoende vaccins te kunnen zetten, moet je extra mensen opleiden en vrijwilligers oproepen. Niets wijst erop dat dit in Nederland al is gebeurd."
De strategie nu is dat zorgmedewerkers, ouderen en kwetsbaren als eerste aan de beurt komen. Maar hoe je de vaccins bij de mensen krijgt, hangt af van strategische keuzes, zegt Fransoo. "Je kunt mensen uitnodigen om naar een centrale plek te komen, waar je ze vaccineert. Bijvoorbeeld in een stadion. We hebben tientallen grote locaties nodig waar alle GGD's van Nederland op grote schaal vaccineren."
Verstandig is om ook de opslag te regelen bij deze grote locaties. Dat is ook hoe Duitsland het gaat aanpakken, zegt Fransoo. "Dan heb je het over het inenten van duizenden mensen per dag, waardoor je veel voorraad op die plekken nodig hebt. Vervolgens ga je met mobiele eenheden naar mensen in verzorgings- en verpleeghuizen die niet mobiel zijn. Want ook die hebben twee prikken nodig."
'Vaccins op de plank'
Maar de overheid zou het vaccineren ook minder centraal kunnen regelen. Daarbij zouden de huisartsen kunnen worden ingezet. "Dan ent iedere huisarts een paar duizend mensen per week in. Je heb het vanuit de logistiek gezien in dat geval over een heel ander systeem dat veel langer gaat duren. En zodra de miljoenen vaccins beschikbaar zijn, wil je ze zo snel mogelijk onder de mensen brengen."
Expert op het gebied van logistiek Fransoo geeft daarom de voorkeur aan de centrale aanpak. "Wanneer je het decentraal aanpakt, loop je de kans dat grote voorraden op de verkeerde plek belanden. Omdat bevroren houden waarschijnlijk een rol gaat spelen, wil je ook niet te veel locaties hebben."
Het verbaast Fransoo ook dat waar Nederland veel kennis heeft als het gaat om logistiek bij crisissituaties, "denk aan defensie", het lijkt alsof daar geen gebruik van wordt gemaakt in de huidige crisis. "Het zou toch doodzonde zijn als er vaccins op de plank blijven liggen."
