De leesvaardigheid van Nederlandse basisschoolleerlingen neemt af en dat baart deskundigen grote zorgen. Als een kind niet kan lezen, begrijpt het de rest van de opdrachten ook niet, zeggen zij. De oplossing? Lezen, lezen, en nog eens lezen. Maar is daar nog wel genoeg aandacht voor op basisscholen?
"De laatste jaren is de aandacht voor lezen te veel verdrongen door andere zaken", zegt Anna Bosman, hoogleraar orthopedagogiek aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. Scholen zijn de afgelopen jaren ook tijd gaan inruimen voor bijvoorbeeld lessen over burgerschap, duurzaamheid en de sociaal-emotionele ontwikkeling.
Scholen moeten het anders indelen, vindt Bosman. "In groep 3 en 4 moet de basis van lezen, spellen en rekenen gelegd worden. Dat is de basis voor al het andere. Besteed aandacht aan bijvoorbeeld burgerschap en duurzaamheid in themaonderwijs nadat kinderen kunnen lezen, niet als apart vak."
De beschikbare tijd anders indelen, is precies wat lerares Harmien van Elp heeft gedaan. Op haar basisschool de Windwijzer in Almere gooide ze anderhalf jaar geleden het roer om. "De scores voor ons leesonderwijs zakten naar beneden. En dus moet je goed nadenken of wat je doet wel effectief is. Een kind een boek geven en zeggen: ga maar lezen, wil niet zeggen dat er gelezen wordt."
Van Elp koos voor het inlassen van dagelijkse stilleesuurtjes met intensieve begeleiding, met snel resultaat. "De kinderen vragen nu al om moeilijkere boeken, dat is ontzettend leuk om te zien."
Lezen is de basis
Leren lezen is niet alleen een basisrecht voor iedereen, maar heeft ook een groot belang voor de economie, benadrukt Carlijn Pereira van de Taalunie. "Lezen staat aan de basis van alle kennis." Uit onderzoek van de Stichting Lezen & Schrijven bleek eerder dat 34 tot 44 procent van de schoonmakers, hulpkrachten in de bouw, industrie en landbouw en keukenhulpen laaggeletterd is.
Pereira zegt dat slechts acht procent echt goed kan lezen. "Als je niet lezen kan, kan je ook niet leren. Je moet lezen bij alle vakken op school. Lezen staat aan het begin van het leren dat je op school doet. Lezen is echt de basis. En Nederlandse kinderen lezen bijna het minst graag van alle kinderen op de wereld."
Misschien vinden niet alle kinderen lezen leuk, maar alle kinderen houden van mooie verhalen, zegt Pereira. "Lezen op school is nu een apart vak dat kinderen over het algemeen heel saai vinden. Dat ze een tekstje moeten lezen en dat ze daar vragen over moeten beantwoorden. Er is te weinig aandacht voor het motiveren van kinderen."
Ook voorlezen is volgens haar een sleutel naar beter leesonderwijs. "Je kan voorlezen aan heel jonge kinderen, maar je kan ook voorlezen aan oudere kinderen en zelfs op de middelbare school kan je voorlezen. Daarvoor is een goede samenwerking nodig tussen scholen en bibliotheken. Zodat alle scholen mooie boeken hebben voor heel veel kinderen."
Leesoffensief
Onderwijzers en experts wijzen verder nog op het aanhoudende lerarentekort en gebrekkig leesonderwijs op de pabo als oorzaken van het achterblijven van de leesvaardigheden. Daardoor staan onderwijzers met minder kennis over het leren lezen voor de klas. Ook wordt kinderen thuis minder voorgelezen dan vroeger en gebruiken sommige scholen leermethodes die niet bewezen effectief zijn.
Toch kan de minister niet zomaar ingrijpen en alle basisscholen een effectieve leesmethode opleggen om het tij te keren. "Scholen gaan zelf over het onderwijs dat ze geven, dat is vastgelegd in de Grondwet en vrijheid van onderwijs", aldus het ministerie van Onderwijs.
"Om de leesmotivatie en het leesplezier gericht te bevorderen is er wel een leesoffensief gestart", aldus Onderwijsminister Arie Slob. "Zo worden bijvoorbeeld leesplezier en motivatie vaste onderdelen van het nieuwe, verbeterde curriculum dat nu wordt ontwikkeld. Ook wordt 800.000 euro uitgetrokken om het aanbod van (voor)leesmaterialen in bibliotheken te vergroten."
Vandaag vindt in de Tweede Kamer een rondetafelgesprek plaats over het onderwerp.
