Hiphop en de bibliotheek: niet meteen een combinatie die je verwacht. Toch klinken in de openbare bibliotheek in Veenendaal op een van de verdiepingen zware beats. Wie de klanken volgt en een hoofd om de deur steekt, wordt verrast door een lichte zweetgeur. Een groep 16-jarigen staat in een zaaltje fanatiek te dansen.
Hiphopdanser Melano Bruinhart (22) doet de jongeren voor hoe ze de juiste bounce in hun lijf kunnen brengen. Zij doen hem vol overgave na. De bibliotheek hoopt met de les eenzelfde soort enthousiasme los te maken voor boeken en lezen. Vanzelf gaat dat namelijk niet. "Je moet ze echt verleiden om hier te komen", zegt medewerker Cornelie de Kuijper.
Bibliotheken in Nederland hebben het moeilijk: het afgelopen decennium verdwenen er bijna 140. Ook de Raad van Cultuur, die vandaag met een advies over bibliotheken komt voor het ministerie van OCW, vindt die ontwikkeling zorgelijk. Want de bieb is een belangrijke troef in de strijd om jongeren weer aan het lezen te krijgen.
Het leesniveau onder 15-jarigen holt hard achteruit. Internationaal gezien scoort Nederland op het gebied van leesvaardigheid nu onder het gemiddelde. Drie jaar geleden stonden we op de 12de plek, nu plaats 23. Bijna een kwart van de jongeren loopt het risico de schoolbanken als laaggeletterde te verlaten.
Lezen én nog eens lezen, is de oplossing. Maar bijna de helft van onze 15-jarigen vindt lezen tijdverspilling. Als Marleen Davelaar, docent Nederlands in Veenendaal, aan een klas met 4 vmbo-leerlingen vraagt wie er thuis weleens voor de lol een boek pakt, steekt niemand zijn hand op. En de (school)bieb bezoeken ze ook niet voor hun plezier.
Dat geldt ook voor de 16-jarige Romy. Terwijl ze in de mediatheek haar vingers langs wat kaften laat gaan, keurt ze de boeken vooral op dikte. Hoe dunner, hoe beter. Kleine letters? Een echte afknapper. "Ik kijk liever filmpjes of ga met mijn vriendinnen de stad in. Ben ik nog een beetje sociaal bezig."
In één klap duizend nieuwe leden
Davelaar, die zelf havo- en vwo-klassen lesgeeft, maakt zich grote zorgen. "Bij 5 vwo denk je dat het anders is. Dat ze toch wel zullen lezen. Nou, echt niet. Dat blijft bij een enkeling." De ontlezing is volgens haar te merken in de les. "Ze kunnen niet goed lange teksten lezen en hoofd- van bijzaken scheiden."
Hun vwo-diploma zullen de leerlingen wel halen, denkt ze, maar hoe moet het straks verder op het hbo of de universiteit als ze echte bronnen moeten bestuderen? In haar lessen moeten de leerlingen daarom verplicht tien minuten lezen. Ook zijn op haar initiatief de scholieren pas geleden allemaal lid geworden van de bieb.
De mediatheek op school dreigde namelijk te worden wegbezuinigd, vertelt ze. De schoolbieb kon uiteindelijk toch openblijven, maar de Veenendaalse openbare bibliotheek kreeg er door deze actie wel in één klap duizend nieuwe leden bij. Jongeren die eerder, van huis uit, geen eigen bibliotheekpas hadden. "Ja, dat zegt eigenlijk ook wel wat", merkt Davelaar op.
Hoe je jongeren naar de bieb krijgt? Zo'n hiphoples helpt wel.
De Onderwijsraad benadrukt dat het lezen op allerlei vlakken onder druk staat. Thuis lezen ouders steeds minder vaak. Jongeren missen zo een goed voorbeeld, leren niet dat lezen ook leuk kan zijn en ontspannend. Wie opgroeit bij niet-lezende ouders komt ook thuis geen slingerende boeken tegen die de interesse kunnen wekken.
Ondertussen is het op scholen met de schoolbieb vaak droevig gesteld, stelt de Onderwijsraad samen met de Raad voor Cultuur vast. Het is een mediatheek met te vaak een nadruk op computers. Ook sluiten de onderwerpen van de boeken te weinig aan op de leefwereld van de jongeren.
Poëzie op muziek
De bibliotheek in Veenendaal probeert via de hiphoples die aansluiting wel te vinden. Volgens De Kuijper is de link tussen beats, boeken en bibliotheken helemaal niet zo gek. "Als je hiphopteksten leest, dat is zo'n creatieve manier van omgaan met taal. Hiphop is eigenlijk gewoon poëzie op muziek."
De dansles valt bij de jongeren in de smaak. "We zijn lekker in beweging en leren nieuwe dingen", zegt een jongen. Na afloop van de les wil De Kuijper van de jongeren graag horen wat de bibliotheek kan doen om hen voor zich te winnen. "Zo'n hiphoples helpt wel", zegt een van hen.
Een paar jongens lopen mee naar het speciaal overgebrachte boekenrek met boeken over hiphop en straatcultuur. Want, zo heeft danser Melano Bruinhart ze op het hart gedrukt: "hiphop bestaat uit ongeschreven regels." Maar het is soms toch belangrijk die vast te leggen. "En dat gebeurt in boeken."
