De Braziliaanse president Jair Bolsonaro wilde lang niets weten van verregaande maatregelen tegen de verspreiding van corona. Hij vreesde dat de gevolgen van bijvoorbeeld een lockdown ernstiger zouden zijn dan de epidemie zelf. "We moeten realistisch blijven. We gaan allemaal een keer dood."
"We kunnen het middel niet erger laten zijn dan de kwaal", tweette de Amerikaanse president Donald Trump op 23 maart. Het platleggen van de economie om corona te bestrijden "veroorzaakt waarschijnlijk meer doden dan het virus zelf", zei hij.
Inmiddels heeft Bolsonaro zijn toon gematigd en ziet hij de epidemie als "de grootste uitdaging van onze generatie". Trump heeft inmiddels laten weten dat alle social distancing-maatregelen in de VS tot zeker eind april van kracht blijven.
Maar hadden de twee presidenten eigenlijk niet een goed punt? De maatregelen om de pandemie te bestrijden zullen veel landen immers economisch keihard raken, en lang niet alle landen kunnen hun inwoners tijdelijk financieel bijstaan, zoals in Nederland gebeurt.
Hoger sterftecijfer
Een langdurige recessie kan zelfs tot een hoger sterftecijfer leiden, zegt econoom Mathijs Bouman. "Bij een echt diepe depressie, als de economie echt helemaal onderuitgaat en er eigenlijk geen geld meer voor wat dan ook is, dan wordt er ook altijd hard bezuinigd op gezondheidszorg en andere zaken die de gezondheid en het levensgeluk beïnvloeden."
"In een langdurige, diepe depressie, als rijke landen echt arm zouden worden door deze ellende, zou het kunnen dat we terugvallen en juist méér sterfte krijgen dan als we geen maatregelen hadden genomen."
Niet voor niets benadrukt Bolsonaro ook nu nog: "Het redden van levens blijft mijn grootste zorg. Zowel van degenen die we verliezen door de pandemie, als van degenen die worden getroffen door werkloosheid, geweld en honger."
Bij korte recessie juist minder doden
Toch hoeft een recessie voor het sterftecijfer niet slecht uit te pakken, zegt econoom Christopher Ruhm. Hij onderzocht de invloed van economische crises op het sterftecijfer. "Onderzoek wijst uit dat in een typische recessie de gezondheid op sommige vlakken verbeterde."
"Mensen rijden minder als het economisch slecht gaat waardoor er minder verkeersongelukken zijn. Er is ook minder luchtvervuiling. Er zijn minder doden door hartaanvallen en luchtwegaandoeningen."
Bouman: "Je zou denken dat in een recessie de sterftekans omhoog gaat doordat mensen ongelukkig worden, geen werk hebben, misschien aan de drank raken. Maar je ziet juist dat tijdens een recessie de sterfte meestal afneemt."
Of dat nu ook het geval zal zijn, is nog heel onzeker, benadrukt Ruhm. "We hebben nooit een recessie gehad door een dodelijke ziekte. De kern is: er staan twee fenomenen tegenover elkaar en je weet niet welke gaat winnen. Er hangt veel af van hoe adequaat we reageren op de gevaren van het virus."
Redden we genoeg gelukkige jaren?
Áls onze corona-aanpak adequaat blijkt te zijn en de recessie hevig maar kort, lijkt er weinig aan de hand. Economisch brengt dit scenario op de lange termijn niet te veel schade toe, en voor het sterftecijfer is het mogelijk zelfs positief.
Toch zet Bouman daar nog een kanttekening bij: "We vergelijken nu mensenlevens, maar het gaat ook om geluk in het leven. Maken we nu door al die maatregelen het leven niet een half jaar lang voor heel veel mensen heel miserabel? Redden we daar wel genoeg gelukkige jaren mee? Hoeveel geluk redden we eigenlijk met de maatregelen?" Dat zijn vragen waar ook economen waarschijnlijk geen antwoord op zullen vinden.
