Een vliegtaks van 7 euro per ticket, ongeacht de bestemming. Als het aan het kabinet ligt, gaan we straks allemaal extra betalen voor vliegen. Maar het is nog de vraag of mensen vanwege die paar euro's het vliegtuig echt links laten liggen. Misschien dat het fenomeen 'vliegschaamte' nog verandering kan brengen.
Nog nooit van vliegschaamte gehoord? Het woord maakt zelfs kans 'Woord van het Jaar' te worden. Mensen maken nog wel vliegreizen, maar lopen daar niet mee te koop omdat ze zich schamen. Ook omdat ze misschien bang zijn voor 'planeshaming': kritiek op sociale media als je een foto of video post van je vervuilende vliegvakantie.
13.000 kilometer per trein
Vliegschaamte is afkomstig uit Zweden, daar flygskam genoemd. Mensen beseffen steeds meer hoe slecht vliegen is voor het milieu en zoeken daarom naar alternatieven. Meerdere Zweedse politici en beroemdheden hebben publiekelijk verklaard af te zien van reizen met het vliegtuig.
Een groot voorbeeld is daarbij biatleet Björn Ferry, goed voor zeven wereldtitels, drie zilveren en een gouden medaille. Hij was door de Zweedse publieke omroep gevraagd als commentator voor wintersport op televisie. Dat wilde hij wel maar op één voorwaarde: geen vliegreizen.
"Bij ons in de familie wordt al twee jaar niet meer gevlogen", lichtte Ferry toe. Dat hij voor de wintersportspektakels in Italië, Noorwegen en Slovenië in totaal 13.000 kilometer per trein moest afleggen, nam hij voor lief.
Jongeren zien vliegen nu als eerste optie. Wij willen laten zien dat er veel alternatieven zijn.
De Zweedse Maja Rosén stopte zelf tien jaar geleden met vliegen. Begin dit jaar startte ze een campagne om meer mensen daartoe te bewegen. "We vragen mensen de belofte te maken om volgend jaar een jaar niet te vliegen. Maar die belofte gaat alleen in als 100.000 Zweden zich aanmelden."
Ze denkt dat mensen gemotiveerder raken als ze zoiets samen met anderen doen. "Daarnaast kan je met z'n allen een veel groter verschil maken." Inmiddels hebben zo'n 10.000 Zweden zich aangemeld. Rosén denkt dat het aantal verder zal oplopen. "Ook gezien de goede voornemens voor het nieuwe jaar."
De campagne richt zich volgens haar op positiviteit. "De focus ligt op de voordelen van niet-vliegen. Het is niet zo dat we willen dat mensen zich gaan schamen als ze vliegen. Vaak merk ik dat mensen zich nog helemaal niet gerealiseerd hadden hoe slecht vliegen is voor het milieu."
#ikreisanders
Ook in Nederland lopen verschillende initiatieven om mensen te bewegen tot ander reisgedrag. Zo voert de Jonge Klimaatbeweging sinds dit najaar campagne voor een duurzaam Europees transportbeleid. Onder de hashtag #ikreisanders pleiten ze voor alternatief vervoer ten opzichte van luchtvaart als dat voorhanden is.
Jongeren wordt gevraagd een belofte af te leggen duurzaam te reizen "als dat qua prijs en gemak vergelijkbaar is".
"Jongeren zien vliegen nu als eerste optie. Wij willen laten zien dat er veel alternatieven zijn", zegt voorzitter Maarten Labots van de Jonge Klimaatbeweging. Volgens de campagne blijft 70 procent van het vliegverkeer van en naar Nederland binnen Europa. "Dan zijn trein en bus een prima alternatief", zegt Labots.
Het andere doel van de campagne is druk opvoeren op politici om tot een duurzamer Europees transportbeleid te komen. Een delegatie van de jongerenbeweging is daarom nu ook afgereisd naar de klimaattop in het Poolse Katowice. "Met de trein, want die verbinding is prima", zegt Labots.
"We willen dat de politiek iets doet aan het oneerlijke speelveld. Want er is namelijk wel een btw op treintickets, maar geen belasting op kerosine en vliegtickets. En ondertussen gaat de btw op treintickets straks naar 9 procent, dat is de verkeerde kant op."
Voortrekkersrol
Eerdere pogingen om de luchtvaart onderdeel te maken van klimaatakkoorden zijn mislukt. Toch is Labots hoopvol over de top in Katowice. "Bij het verdrag van Parijs zijn de scheepvaart en luchtvaart de dans ontsprongen. Maar we zien nu steeds meer druk van buitenaf. Ik hoop dat Nederland een voortrekkersrol speelt straks in Katowice."
Hij doelt op de vliegtaks die het kabinet wil invoeren. "Dat is een ministapje, maar wel in de goede richting", vindt Labots. Het kabinet wil eigenlijk het liefst één vliegbelasting in de hele EU. Maar het lijkt er niet op dat zulke afspraken er snel komen en daarom bereidt het kabinet een Nederlandse heffing voor.
