Vliegbelasting jaren geleden afgeschaft, waarom zou het nu wel werken?

• Remy Hersbach

  redacteur Online

Als de plannen doorgaan komt er over ruim 2 jaar weer een belasting op vliegen, van ongeveer 7 euro per ticket. Het kabinet wil daarmee vliegen minder aantrekkelijk maken, en zo de uitstoot terugdringen. Maar zal dat ook gebeuren?

Onderzoeksbureau CE Delft heeft in opdracht van Rijksoverheid verschillende varianten van zo'n maatregel doorberekend. Ook een variant van 7,45 euro per vliegticket zit daarbij. Dat levert de schatkist volgens de berekening ruim 200 miljoen euro op. Het onderzoeksbureau stelt dat het overgrote deel van de reizigers gewoon vanaf Nederlandse luchthavens blijft vliegen. Het aantal passagiers in Nederland zou met slechts een half procent dalen.

Ook luchtvaartexpert Floris de Haan van de Erasmus Universiteit denkt niet dat mensen massaal het vliegtuig links zullen laten liggen. "Als je beoogt om meer belastinginkomsten te genereren, dan heeft deze maatregel wel effect. Maar beoog je dat mensen minder gaan vliegen, dan zal dit een zeer beperkt effect hebben."

Vliegtuigen hoogstens minder vol

Een van de studenten van De Haan, Iris Schouten, heeft recent voor haar scriptie de prijselasticiteit van vliegtickets onderzocht. Daaruit blijkt dat de vraag naar tickets nauwelijks afneemt als de prijs iets hoger wordt. "Dat zie je bij de verhoging van autobrandstof ook. Als autorijden duurder wordt, gaan we nauwelijks minder rijden."

De Haan twijfelt dan ook of de belasting goed zal zijn voor het milieu. "Het eerste effect dat optreedt, als er al sprake is van een terugval in de vraag, is dat de bezettingsgraad van een vlucht zal dalen. Met andere woorden: vliegtuigen komen iets minder vol te zitten." Dat heeft maar een minimaal effect op het brandstofverbruik, zegt De Haan. "Dat wordt pas echt serieus als een maatschappij besluit om niet 3 maar 2 keer per dag te gaan vliegen. Dan heb je het over serieuze brandstofreductie. Of dat een intercontinentale maatschappij besluit om niet meer op Schiphol te vliegen, maar dat zal nu allemaal niet het geval zijn."

Gering bedrag

Ook de Nederlandse reisorganisatie Corendon maakt zich vooralsnog geen zorgen. Directeur Steven van der Heijden zegt dat hij het logisch vindt dat vliegen zwaarder wordt belast, maar had liever een belasting gehad op vliegtuigen in plaats van tickets. Een lagere belasting voor schonere en stille vliegtuigen en hoger op milieubelastend en lawaaierig. Ook hij noemt 7 euro een "gering bedrag".

Schiphol wil nu nog niet in detail op de plannen ingaan, maar wil in algemene zin wel zeggen dat het goed zou zijn als een belasting bijdraagt aan verduurzaming zoals een betere infrastructuur op het spoor.

Met de lage ticketprijzen binnen Europa kan 7 euro wel degelijk een groot deel van de ticketprijs zijn, zo valt te zien in tabel hierboven. Maar zo moet je de rekensom eigenlijk niet bekijken, zegt De Haan. "Als mensen met het vliegtuig gaan geven ze aan hun reis veel meer uit. Denk aan de rit naar het vliegveld, hun hotel, uitgaven op de plek zelf. Op de totale reissom komt het bedrag veel minder hard aan."

Het is overigens niet zeker dat luchtvaartmaatschappijen de belasting een-op-een doorberekenen in de ticketprijzen, maar die kans is wel aanwezig.

Statement maken

Onderzoeker De Haan vindt het in een zekere zin vreemd dat er geen onderscheid gemaakt wordt in afstand van de vluchten. "Je zou kunnen beargumenteren dat verder vliegen meer milieubelastend is, en dat je een vlucht naar Bangkok wat meer zou belasten dan die naar Parijs."

Maar voor het tegenovergestelde zijn ook goede argumenten te bedenken, zegt hij. "Vanuit de duurzaamheidsagenda van de overheid zou je ook kunnen beargumenteren dat het juist verstandig is om de korte vluchten zwaarder te belasten, zodat mensen eerder de trein of de auto zullen pakken. Blijkbaar is er nu een keuze gemaakt. Relatief gezien belast je de korte vlucht nu wel meer."

De onderzoeker zegt dat het misschien een mooi gebaar voor duurzaamheid was geweest als de overheid de belasting op Europese vluchten een paar euro duurder had gemaakt dan op intercontinentale vluchten. "Het aantal Europese passagiers is veel hoger, dus ik zou me voor kunnen stellen dat je in de prijs duidelijk wil maken dat vliegen naar bestemmingen dichtbij minder wenselijk is."

Ingevoerd en afgeschaft

Niet zo lang geleden was er overigens al een vliegbelasting. In 2008 werd een taks ingevoerd van 11,25 euro binnen de EU en 45 euro daarbuiten, maar die werd na hevige kritiek al na een jaar weer afgeschaft. Reizigers zouden massaal uitwijken naar omringende landen, Schiphol verwachtte tienduizenden minder mensen en de KvK van Amsterdam waarschuwde zelfs dat het toerisme en de congreswereld eronder zouden lijden.

De Haan verwacht dat soort taferelen nu niet. Hij wijst erop dat we toen in de economische crisis zaten, de olieprijzen stegen en de budgetmaatschappijen waren nog niet zo alom vertegenwoordigd als nu. "Die vlogen toen veel minder op Schiphol, waardoor mensen al snel uitweken naar luchthavens als Weeze en Dusseldorf. Er zijn toen nogal wat passagiers de grens over gegaan." Maar zo'n vaart zal het nu dus waarschijnlijk niet lopen.