Vluchtelingen vragen de overheid om meer begeleiding bij het inburgeren en betere toezicht op de kwaliteit. Ze pleiten ook voor duidelijkere regels, bijvoorbeeld dat een cursus snel van start gaat als het inburgeringscontract is aangegaan.
Sinds 2013 moeten migranten hun inburgering zelf regelen, maar het systeem is zo ingewikkeld dat het velen van hen niet goed lukt de weg te vinden. Dat blijkt uit een nieuw onderzoek van het Verwey-Jonker Instituut in opdracht van Vluchtelingenwerk Nederland.
Zelf verantwoordelijk
Vluchtelingen moeten binnen drie jaar inburgeren: ze moeten in die tijd zeven examens halen die hun taalniveau en hun kennis van de samenleving toetsen. Maar dat lukt in bijna de helft van de gevallen niet. Van de groep die in 2013 begon heeft nu, vijf jaar later, 40 procent het nog niet gehaald.
Volgens het Verwey-Jonker Instituut ligt dat niet aan de motivatie. "Wij merkten dat vluchtelingen enorm gemotiveerd zijn om de taal te leren. Niet omdat het moet, maar omdat ze het als sleutel zien om mee te kunnen doen in Nederland", zegt Merel Kahmann van het onderzoeksinstituut.
Maar er staat een hoop in de weg: ingewikkelde regels, slechte informatievoorziening, stress en zorgen om familie. Ook blijken vluchtelingen lang niet altijd goed op de hoogte van de precieze inhoud van het inburgeringsstelsel en de rechten en plichten die hierbij horen.
Een geschikte taalschool
Volgens het huidige beleid moeten vluchtelingen ook zelf op zoek naar een taalschool. Maar ook dat blijkt ingewikkeld: het gaat om commerciële bureaus die verschillen in niveau en kwaliteit. Uit het onderzoek blijkt dat voor de keuze van een taalschool en het aanvragen van de lening van maximaal 10.000 euro om het onderwijs te bekostigen, er vrijwel altijd hulp van anderen noodzakelijk is.
"Mensen hebben geen idee op welke basis ze een school moeten kiezen", zegt Kahmann. "Ze doen dat dan bijvoorbeeld omdat bepaalde vrienden of kennissen op een school zitten. Of ze kiezen voor de school die het dichtste bij hen in de buurt is. Maar in de praktijk blijkt dat vaak niet de beste school voor hen."
Als vluchtelingen de examens niet halen, moeten ze uiteindelijk de lening van 10.000 euro terugbetalen.
De bedoeling van het inburgeringssysteem is dat mensen zo snel mogelijk kunnen meedoen in de samenleving. Maar uit het onderzoek blijkt dat het systeem soms juist de reden is dat mensen wachten met meedoen, totdat ze het examen hebben behaald.
"Het inburgeringstraject zorgt voor een bepaalde druk, waardoor vluchtelingen er soms voor kiezen om volledig te focussen op het behalen van dat examen en bijvoorbeeld het doen van vrijwilligerswerk of het zoeken naar werk uit te stellen", zegt Kahmann.
Aan het niet halen van de examens kleven ook consequenties. "Als vluchtelingen niet binnen de termijn van drie jaar slagen, dan moeten zij een boete betalen. Als ze het daarna nog niet halen, moeten ze uiteindelijk de lening van 10.000 euro terugbetalen."
Grote diversiteit
Het onderzoek benoemt ook de grote diversiteit onder de verschillende inburgeraars. Zij kunnen de inburgering heel anders ervaren: voor een vluchteling met een hoog opleidingsniveau en veel werkervaring kan het frustrerend zijn slechts drie dagdelen Nederlandse les te krijgen. Maar voor een alleenstaande ouder kan dit juist een grote opgave zijn.
Op basis van het onderzoek adviseert Vluchtelingenwerk Nederland minister Wouter Koolmees van Sociale Zaken en Werkgelegenheid om meer rekening te houden met de persoonlijke omstandigheden van de inburgeraar.
