Vader Syriëganger: ik vertrouw zelfs mijn tienjarige kleinzoon niet meer

• Soukaina Belahnichi
• 

  Christel Voorn

  redacteur binnenland

Islamitische Staat verliest steeds meer terrein in Syrië en Irak. En dat betekent dat er steeds meer buitenlandse strijders zullen terugkeren naar Europa, zo is de verwachting van de AIVD. Ook naar Nederland. Vaders van Syriëgangers maken zich ernstig zorgen. Hun kinderen, en inmiddels ook kleinkinderen, zullen terugkeren met hun hoofden vol van een haatdragende en gewelddadige ideologie.

De dochter van Klaas, Mandy, staat op de nationale terroristenlijst. Twee jaar geleden vertrok ze met haar man en vier kinderen naar Syrië. "De Mandy die nu in het strijdgebied zit, is niet de Mandy die ik heb opgevoed", zegt Klaas. "Ze is natuurlijk helemaal gebrainwasht."

Klaas mist zijn dochter en kleinkinderen enorm, maar als ze op een dag weer voor de deur staan, is dat toch schrikken. "Het klinkt misschien raar, maar ik zou zelfs mijn oudste kleinkind niet vertrouwen. Hij is tien en dan ben je voor IS al een fightable."

De AIVD waarschuwt voor nieuwe terugkerende jihadisten, die gevaarlijker zijn dan hun voorgangers. "Ze hebben gevechtservaring en zijn ideologisch gehard. De grootste zorg is dat ze terugkomen met een opdracht en een aanslag plegen", zegt terrorismedeskundige Jelle van Buuren.

"Maar ook als ze dat niet van plan zijn, kunnen er problemen ontstaan. Ze kunnen een heldenstatus krijgen. Op die manier blijft ook de jihadistische ideologie levend."

Nederland bereidt zich voor op de komst van terugkeerders en zet daarbij vooral in op vervolging. Het is niet eenvoudig om te bewijzen waaraan iemand zich in het strijdgebied precies schuldig heeft gemaakt, maar volgens Van Buuren wordt er op dit moment volop bewijsmateriaal verzameld en uitgewisseld.

Van de vijftig teruggekeerden zijn er tot nog toe slechts enkelen veroordeeld. Volgens Van Buuren heeft dat ermee te maken dat de groep die al terug is mogelijk ook minder op zijn of haar kerfstok heeft. "Daar zullen best wat mensen tussen zitten die gedesillusioneerd zijn teruggekeerd." Van de nieuwe lichting terugkeerders is volgens Van Buuren meer bewijsmateriaal.

Twee maanden geleden zijn er drie Syriëgangers veroordeeld bij verstek. Dat betekent dat ze veroordeeld zijn terwijl ze nog in het strijdgebied zitten. Ook wordt op dit moment van zeker één strijder bekeken of zijn nationaliteit kan worden ingetrokken.

De terugkeerders die niet de gevangenis in gaan, of daar na een tijdje weer uitkomen, zullen weer onderdeel gaan uitmaken van de Nederlandse samenleving. De overheid zet op verschillende manieren in op deradicalisering. "Maar dat is trial and error", zegt de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid Dick Schoof. "Met islamitische deradicalisering is nog weinig ervaring."

De dochter van Houssein, Meryem, zit ook in Syrië. Later volgden haar moeder en broertje, die op 15-jarige leeftijd in Syrië omkwam. Houssein kan zich moeilijk voorstellen dat deradicaliseringsprogramma's werken. "Die jihadisten zijn geïndoctrineerd, ze zijn gehersenspoeld. Ze geloven in die ideologie. Ze zijn ervan overtuigd dat dit het juiste is. Dat poets je niet zomaar weg."

Volgens Schoof zijn er maar twee of drie voorbeelden bekend van mensen die succesvol zijn gederadicaliseerd. "Daar zitten nog geen voormalig Syriëstrijders bij. Het deradicaliseren duurt even", zegt Schoof. "Maar in de tussentijd worden mensen wel nauwkeurig in de gaten gehouden. En we maken voortdurend inschattingen van de risico's."