Eerste dag beschouwingen voorbij • NSC krijgt zware kritiek over asielnoodwet

Debat na 15 uur voorbij, antwoord Schoof donderdag om 11.00 uur

De eerste dag van de algemene beschouwingen in de Tweede Kamer is voorbij. Er zijn 15 politieke partijen aan het woord geweest, in 15 uur debat, inclusief de lunch en dinerpauze. Kamervoorzitter Bosma bedankte alle leden van het kabinet voor hun zitvlees. De ambtenaren van premier Schoof zullen vannacht doorwerken aan de voorbereiding op het antwoord van premier Schoof. Hij begint donderdag om 11.00 uur.

JA21 wil 'rechtse waakhond' zijn

JA21 is niet ontevreden over de plannen van het kabinet, zoals de maatregelen om de veiligheid te vergroten. "Het kabinet heeft de prioriteiten wel op orde." Dat er een vliegtaks komt voor verre vluchten in vervuilende vliegtuigen vindt JA21 niet goed. Partijleider Eerdmans spreekt over een "Barry-bonus", verwijzend naar PVV-minister Barry Madlener van Infrastructuur en Waterstaat. Verder zegt Eerdmans dat zijn partij een "rechtse waakhond" wil zijn en dat JA21 de voorstellen van het kabinet kritisch zal bekijken.

Volt tegen bezuinigingen op onderwijs en wetenschap

De een-na-laatste spreker is Dassen van Volt. De partij is tegen de bezuinigingen op onderwijs en wetenschap. "Investeer in de toekomst". De partij vindt dat er sprake is van polarisatiepolitiek, waar burgers meer tegenover elkaar komen te staan. De huidige Haagse politieke cultuur bevalt Dassen ook niet. Hij spreekt over "politiek met een kleine p". Zijn pro-Europese partij vindt dat het kabinet vooral veel van Brussel vraagt en weinig geeft.

CU vraagt kabinet niet te bezuinigen op verenigingsleven

De ChristenUnie vindt dat het kabinet een te beperkte visie heeft op de samenleving, voor de wijken en de dorpen. De partij presenteert een tegenbegroting met een aantal plannen om de "kracht van de samenleving" te versterken. Allerlei maatschappelijke organisaties, zoals het Leger des Heils en kerken, moeten beter worden ondersteund. "Bezuinig niet op het verenigingsleven", vraagt CU-leider Bikker. Ook mag er geen geld af van het regionaal openbaar vervoer en moet er volgens de CU meer hulp komen voor jongeren met psychische problemen.

Jarige SGP-leider Stoffer (50): niet laten leiden door waan van de dag

Tromgeroffel voor SGP-leider Stoffer die 50 jaar is geworden. Zijn belangrijkste punt is dat de samenleving "op hol" is geslagen en dat er meer rust nodig is. "Een beetje rust, is de politiek daar zelf niet bij gebaat?".

Hij vindt dat het kabinet nu aan de slag moet, "moet gaan leveren". "En laat je minder leiden door de waan van de dag." Stoffer is niet enthousiast over het plan om de noodwetgeving te gebruiken voor de asielmaatregelen. De partij wil een gezinsnota en maakt zich zorgen over de samenstelling van de bevolking. "Die is niet gezond", zegt de SGP-leider zonder duidelijk te maken wat hij hier precies mee bedoelt.

Hij sluit zijn betoog af met een suggestie voor een schermloos Kamerdebat. "Stel je eens voor, een debat zonder telefoon, zonder tablets. Wat wij van scholieren verlangen, moeten wij toch ook kunnen opbrengen."

Baudet: kabinet-Schoof is Rutte-5

De leider van Forum voor Democratie Baudet was eerst blij met de verkiezingsuitslag vanwege de grote winst van de PVV en ook de groei van BBB. Nu is hij teleurgesteld. Hij vindt dat het kabinet lijkt op de voorgaande kabinetten-Rutte. Veel plannen worden voortgezet, zegt Baudet, zoals de krimp van de boerensector, de steun aan Oekraïne en het intensiveren van klimaatmaatregelen. Ook worden PVV-voorstellen niet ingevoerd, zoals de sanering van de NPO en meer remigratie. "Geert, wat is er gebeurd?", vraagt hij aan de PVV-leider.

Hij vindt ook dat de BBB te veel water bij de wijn heeft gedaan, door akkoord te gaan met het reduceren van stikstof.

Partij voor de Dieren: asielzoekers zijn de zondebok

Ook fractievoorzitter Ouwehand van de Partij voor de Dieren heeft weinig goeds te zeggen over de asielaanpak van het kabinet-Schoof. De partij vindt dat van asielzoekers een zondebok wordt gemaakt terwijl goede opvang jarenlang "gesaboteerd" is. "Er is gekort op de IND, bezuinigd op de opvang, die ook nog eens in arme wijken is geplaatst". Ze spreekt over "feitenvrije ophitspolitiek".

Ze vindt ook dat het kabinet te weinig doet aan de klimaatproblemen, de natuurcrisis en allerlei maatschappelijke problemen. "Mensen voelen zich totaal in de steek gelaten."

Denk-leider Van Baarle noemt kabinet 'extreemrechts', Bosma protesteert

Denk-leider Van Baarle noemt aan het begin van zijn inbreng het kabinet "extreemrechts" is en dat vindt Kamervoorzitter Bosma niet goed, omdat deze term wordt geassocieerd met het nationaalsocialisme. Maar Van Baarle wil zijn uitspraken niet terugnemen.

Denk verwijt het kabinet-Schoof dat er geen afstand wordt genomen van de denkbeelden van PVV-leider Wilders die volgens de partij racistisch en xenofoob zijn. Wilders beledigt en "ontmenselijkt" Nederlandse moslims, aldus Van Baarle, die spreekt over xenofobe zondebok-politiek. "Wie zwijgt, stemt toe."

Hij vindt dat het kabinet weg moet.

BBB wil varkens- en pluimveehouders ontzien bij mestplan

BBB-leider Van der Plas vraagt het kabinet of het mogelijk is om in het mestplan de varkens- en pluimveehouders te ontzien. BBB-minister Wiersma wil om mestproductie te verminderen het aantal koeien, kippen en varkens afromen', dat betekent dat bij een verkoop van een bedrijf, buiten de familie, er minder dieren gehouden mogen worden.

Van der Plas heeft al eerder aangegeven niet blij te zijn met het mestplan van haar partijgenoot. Nu vraagt ze zich af of het mogelijk is om de varkens- en de pluimveehouders uit de plannen te halen. "Zij hebben hun mestverwerking op orde."

Ze zegt dat ze geen "bommetje" wil leggen onder de mestplannen, maar dat ze vooral duidelijkheid wil van de premier. "Het is niet zo dat ik zeg: laat de melkveehouders maar pijn lijden."

BBB-leider Van der Plas: geen toezegging over terugdraaien btw-plan

Bij het begin van het betoog van BBB-leider Van der Plas vragen enkele oppositiepartijen haar meteen of haar partij bereid is om te kijken of de btw-verhoging op boeken en sport teruggedraaid kan worden. Ook de PVV, VVD en NSC vinden het geen prettige maatregel, maar het levert wel geld op.

Partijen als PvdA-GroenLinks, D66 en CDA proberen financiële dekking te vinden. Maar Van der Plas wil nog geen toezeggingen doen, omdat ze nog geen onderbouwd plan heeft gezien. "We gaan naar elk voorstel serieus kijken", zegt ze.

Jimmy Dijk noemt niet nakomen verkiezingsbeloftes 'verraad'

Volgens Jimmy Dijk (SP) lijkt dit kabinet-Schoof sprekend op de kabinetten-Rutte, omdat er ook bezuinigd wordt op onderwijs, sociale zekerheid en de zorg. Het kabinet luistert volgens de SP vooral naar het grootkapitaal.

Dijk heeft stevige kritiek op PVV-leider Wilders. Hij noemt de verkiezingsbeloftes van de PVV, die volgens Dijk niet nagekomen zijn, meermaals "verraad". "Het gaat niet om wat je zegt, maar om wat je doet", zegt hij.

Hij zegt dat de SP zal strijden voor " werk, zorg, onderwijs, woningen, sport en een goed pensioen voor iedereen".

Van Vroonhoven gaat verder met betoog over bestaanszekerheid

Na de lange discussie over de asielnoodwet, vervolgt Van Vroonhoven haar betoog. Ze presenteert de drie klassieke NSC-standpunten, waarbij ze benadrukt dat er genoeg polarisatie is geweest en het tijd is om op zoek te gaan naar "het gemeenschappelijke".

Ze benoemde bestaanszekerheid, meer goed bestuur en een sociale markteconomie. Ze spreekt van een 'bestaanszekerheid-offensief' en benoemt zes punten waarbij zij verbeteringen wil zien, zoals huisvesting, arbeidscontracten en misstanden bij het UWV.

Van Vroonhoven: Jongens, wanneer zijn we klaar?

De discussie over de het gebruik van de noodwet is voorbij, het heeft bijna 1,5 uur geduurd. Op een gegeven moment verzuchtte de NSC-fractievoorzitter "wanneer zijn we klaar?" Maar dat duurde nog even. Nu vervolgt ze haar betoog van 24 bladzijdes. Ze is op bladzijde 3. Er moeten nog tien fractievoorzitters aan bod komen.

NOS-verslaggever Wilco Boom: coalitie helpt Van Vroonhoven niet

Boze oppositie blijft over NSC heen vallen: 'gênant' en 'heel ernstig'

Onder veel tromgeroffel op de bankjes van de Kamerleden gaat de felle discussie over de NSC-visie op het gebruik van de noodwet door. D66-leider Jetten vindt de antwoorden van Van Vroonhoven "gênant". Volgens hem is de manier waarop de coalitie de noodwet wil gebruiken geen goed voorbeeld van goed bestuur.

CU-leider Bikker zegt bozig dat ze "er geen bal van begrijpt". En Timmermans (GroenLinks-PvdA) zegt dat het gebruik van de noodwet in strijd is met de principes van NSC-oprichter Omtzigt. "Dit is heel ernstig. Deze manier van wetgeving ondermijnt de trias politica. Het zou een novum zijn in de Nederlandse parlementaire geschiedenis", aldus Timmermans, die eerder zei dat NSC "als hooligans met het staatsrecht" omgaan.

Van Vroonhoven zegt dat ze ervan overtuigd is dat het een "wat risicovolle" route is, maar dat er een "dik" migratieprobleem is. "Ja, het is op het randje, maar de Tweede Kamer moet uiteindelijk de voortduringswet beoordelen." Ze belooft dat de partij nooit over de "randen van de rechtsstatelijkheid" zal gaan.

Ze kan geen antwoord geven op de vraag of ze weet wanneer de asielcrisis voorbij is, tot verbazing van de oppositie.

Oppositie valt Van Vroonhoven aan op NSC-goedkeuring gebruiken noodwetgeving asiel

Van Vroonhoven is nog maar kort aan het woord en krijgt meteen scherpe vragen van allerlei oppositiepartijen over het geplande gebruik van de noodwet. NSC heeft altijd benadrukt dat de partij de rechtsstatelijkheid heel belangrijk vindt en dat wetten niet overtreden moeten worden. Partijen zoals de ChristenUnie, Volt, GroenLinks-PvdA, Partij voor de Dieren, D66 en Denk snappen niet dat NSC toestaat dat de Eerste en Tweede Kamer "buitenspel worden gezet".

Van Vroonhoven zegt dat de noodwet alleen een "wetgevingsmachine" is. Ze benadrukt dat migratie een groot probleem is. "Focus niet zo op de noodknop, maar kijk wat erachter zit".

Van Vroonhoven vindt dat deze discussie ook met premier Schoof gevoerd moet worden. "En wij als NSC kunnen we heel goed beoordelen waar de rode lijn ligt. Laten we eerst kijken waar het kabinet mee komt."

Vuurdoop voor plaatsvervangend fractievoorzitter Vroonhoven (NSC)

Na de schorsing voor het avondeten is het de beurt aan Van Vroonhoven. Zij vervangt tijdelijk fractievoorzitter Pieter Omtzigt, die ziek thuis zit.

Vlak voor de schorsing zei Kamervoorzitter Bosma al dat dit een "flinke vuurdoop" voor haar is: de meeste fractievoorzitters bereiden zich weken voor op de Algemene Politieke Beschouwingen, maar van Vroonhoven had slechts zes dagen de tijd. Ze zegt gelijk dat zij en haar fractie het "prima redden".

NOS-verslaggever Xander van der Wulp over het debat tot nu toe:

"PVV-leider Wilders moest een andere rol aannemen dan hij eerder in de oppositie deed. Eerst kon hij het kabinetsbeleid aanvallen, maar nu de PVV een coalitiepartner is, moet hij het beleid van het kabinet verdedigen.

De PVV-voorman heeft veel beloftes gedaan in de verkiezingstijd, ook op andere gebieden dan migratie. Nu zegt Wilders dat deze beloftes niet allemaal waargemaakt en uitgevoerd kunnen worden, onder meer door de kosten. De oppositie viel de PVV-leider hard aan op deze gebroken beloftes."

Debat geschorst tot 19:30 uur

Het debat is geschorst voor het avondeten en gaat om 19:30 uur verder.

Bontenbal (CDA): 'Kabinetsbeleid bevat ingebakken teleurstelling'

Inmiddels is de vijfde van de in totaal vijftien sprekers aan bod: CDA-leider Bontenbal. Hij begint met de constatering dat het accent in Nederland de laatste jaren is gaan liggen op het individu, waar het CDA juist de nadruk op burgerschap en verantwoordelijkheid legt. Bontenbal omschrijft het kabinetsbeleid als "ingebakken teleurstelling", waarbij alleen oog is voor de korte termijn en niet in toekomstplannen wordt geïnvesteerd.

Hij wil de maatschappelijke dienstplicht terug, de btw op sport niet omhoog en noemt het ontbreken van een uitgebreid Europa-hoofdstuk in het regeerprogramma eurosceptisch. Daarnaast vraagt Bontenbal het kabinet wat het verstaat onder de "buitengewone omstandigheden" die het zouden rechtvaardigen een asielcrisis uit te roepen.

Over de landbouwproblematiek is Bontenbal duidelijk: "Er is geen plan, er is geen geld en er is geen nieuw toekomstperspectief voor de agrarische sector."

Nog een verzoek van de VVD: kabinet moet meer doen voor 'hardwerkende Nederlanders'

Coalitiepartij VVD vindt ook dat het kabinet meer moet doen om ervoor te zorgen dat werknemers meer geld overhouden als ze extra gaan werken. Yesilgöz mist "concrete ambities" en zegt dat ze niet wil dat ze iedere keer tot laat in de nacht met de coalitie moet onderhandelen voor de "hardwerkende Nederlander".

GroenLinks-PvdA-leider Timmermans verbaast zich over de inbreng van de VVD-leider. "U heeft veertien jaar de tijd gehad om u hard te maken voor de hardwerkende Nederlanders".

Kamervoorzitter Bosma op vingers getikt om ongeduld, hij wil 'de turbo erop zetten'

De oppositiepartijen stellen veel vragen aan de coalitie en voorzitter Bosma begint zich duidelijk zorgen te maken over de duur van het debat. Bij de vele vragen aan VVD-leider Yesilgöz zegt hij regelmatig dat "er nog twaalf sprekers" te gaan zijn. Dat begint D66-leider Jetten te irriteren. Hij zegt dat Bosma "bij elke tweede zin begint te piepen".

Bosma biedt zijn excuses aan, maar hij wil er de "turbo opzetten", omdat hij vreest voor nachtwerk. "We koersen af op een ramp", aldus Bosma.

VVD niet enthousiast over opt-out briefje Faber

De VVD-leider krijgt allerlei vragen over het asiel-opt-outverzoek dat minister Faber van Asiel en Migratie aan de Europese Commissie heeft gedaan. Faber heeft dat in een brief laten weten.

Volgens GroenLinks-PvdA-leider Timmermans maakt Nederland zich belachelijk door deze brief te versturen en zowel hij als Bontenbal van het CDA vraagt Yesilgöz wat Nederland Europa brengt, naast wat Nederland in Brussel wil halen.

Yesilgöz erkent dat Fabers aanpak "serieuzer en diplomatieker" had gekund. Ze wilde liever dat het kabinet het idee eerst had besproken in Europa en op die manier bredere steun had gezocht.

VVD-leider Yesilgöz wil 'tandje meer' ambitie van kabinet over asiel

De VVD-leider zegt dat asiel al jarenlang een speerpunt is van haar partij en vindt dat het kabinet eigenlijk te weinig doet om de instroom van asielzoekers te beperken. De instroom zou pas in 2027 teruglopen.

Ze wil dat premier Schoof morgen belooft om al dit jaar met plannen te komen om het tweestatusstelsel in te voeren, het hoger beroep voor asielzoekers te verbieden en de permanente verblijfsvergunning te schrappen.

In een tweestatusstelsel wordt een onderscheid gemaakt tussen mensen die vluchten voor oorlog en geweld en mensen die op de vlucht zijn voor individuele vervolging. De mensen die vluchten voor een oorlog kunnen teruggestuurd worden, als de rust in hun land is weerkeerd. Yesilgöz zegt dat dit kan omdat er al plannen klaar liggen. "Ik kan de plank zo aanwijzen."

GroenLinks-PvdA, CU en SP vinden dat de VVD ook de arbeidsmigratie harder moet aanpakken. De partij is daar redelijk afwachtend in, omdat veel bedrijven deze goedkope arbeidskrachten zeggen nodig te hebben.

Confrontatie tussen Yesilgöz (VVD) en Ouwehand (PvdD) over watermeloen-bericht

Wanneer VVD-fractievoorzitter Yesilgöz als vierde het woord heeft, spreekt zij de Partij voor de Dieren aan op een foto die op sociale media is geplaatst. Er staan stukjes watermeloen op, met daarbij de tekst dat de partij deze uitdeelt. Yesilgöz vindt dat antisemitisch: "Ze weten best waar dat voor staat. Een watermeloen staat symbool voor steun aan Hamas." Volgens Yesilgöz is het een antisemitisch symbool.

Partijleider Ouwehand reageert fel en zegt dat de afbeelding staat voor steun aan het Palestijnse volk. "U beschuldigt mensen die strijden tegen genocide van Jodenhaat." Ook benadrukt Ouwehand dat het bestrijden van antisemitisme een heel belangrijk onderwerp is voor de Partij voor de Dieren. Ze vindt - net als GL-PvdA-fractievoorzitter Timmermans eerder in het debat aanstipte - dat het kabinet vooral benoemt wat Hamas heeft aangericht.

D66-fractievoorzitter Jetten roept vervolgens op om polarisatie in Nederland te voorkomen. "Dit debat helpt daar niet bij."

Ouwehand botst met Yesilgöz over watermeloen-bericht: 'Dit is ophitsen, spuuglelijk'

Nalezen: het debat tot nu toe

Tijdens de Algemene Beschouwingen in de Tweede Kamer overheersten tot nu toe de verwijten aan het adres van PVV-leider Wilders over "gebroken beloften". In het debat over de plannen van het kabinet, kreeg de leider van de grootste partij van onder meer GroenLinks-PvdA, D66, SP, Denk en Partij voor de Dieren te horen dat hij na de totstandkoming van het kabinet kennelijk over veel dingen anders denkt dan daarvoor.

Lees hier verder hoe het debat tot nu toe verliep:

NOS-verslaggever Boom over opstelling PVV-leider Wilders

Jetten (D66) hekelt 'kortzichtige' plannen kabinet en wil 'visie' van Schoof

Het debat is al, inclusief een uur pauze, zes uur bezig en de derde spreker is nu aan het woord, D66-leider Jetten. Hij vraagt premier Schoof om morgen met een "visie" te komen op Nederland en vindt dat het kabinet met "kortzichtige" plannen komt, zoals de langstudeerboete, de bezuinigingen op klimaat, de verhoging van de zorgpremie en de verhoging van de btw op sport en boeken. Jetten herhaalt zijn kritiek op de noodwet om asielmaatregelen sneller in te voeren.

De D66-fractievoorzitter wordt nauwelijks onderbroken door andere partijen. Alleen Ouwehand van de Partij voor de Dieren snapt niet dat D66 de mestplannen van BBB-minister Wiersma in grote lijn steunt.

Korte schorsing

Er wordt kort geschorst. Daarna krijgt de derde spreker, D66-fractievoorzitter Jetten, het woord.

Van Baarle (Denk) botst met Wilders over islam

Denk-fractievoorzitter Van Baarle spreekt Wilders aan op zijn kritiek op de islam en zijn woordkeuze uit het verleden daarbij. Van Baarle vindt het taalgebruik van Wilders kwetsend en aanzetten tot tegenstellingen in de maatschappij, en wil daarom dat hij hiermee stopt.

Wilders is dat niet van plan. "Dan wordt mijn bewegingsruimte wel erg krap." Hij benadrukt dat hij onderscheid maakt tussen de mensen en de religie. "De islam is een levensgevaarlijke religie", zegt hij. "Die religie zorgt voor onvrijheid en ik waarschuw voor de islamisering van Nederland. Je kunt ook niet zeggen dat Nederland er beter van is geworden, sterker is geworden, door die islamisering."

Van Baarle kijkt daar anders tegenaan. "Alle moskeeën doen juist wat de heer Wilders en dit kabinet zouden moeten doen. Zij geven bijles terwijl het kabinet het onderwijs kapot bezuinigt. Ze doen aan liefdadigheid voor mensen die niet rond kunnen komen. Waarom ziet hij dat niet? Waarom blijft hij haat storten over Nederlandse moslims?"

Wilders: "Meer dan de helft van alle verdachten van alle misdrijven heeft een migratieachtergrond, bij straatroof is dat 60 procent, bij drugsmisdrijven is dat 40 procent. Onze gevangenissen zitten voor de helft vol met niet-westerse allochtonen. Die zijn inderdaad niet allemaal moslims, maar veel wel." Van Baarle: "De heer Wilders toont met deze opsomming aan dat hij een racist is." Na wat rumoer in de zaal zegt Kamervoorzitter Bosma dat het niet de bedoeling is elkaar zo te noemen.

Mogelijk asiel voor vervolgde christenen

SGP-fractievoorzitter Stoffer vraagt Wilders of hij met hem wil opkomen voor christenen die worden vervolgd in verschillende landen over de wereld. Wilders reageert "zeer met hen te doen" te hebben en erkent dat internationale druk kan helpen.

Ook op Stoffers vraag of Wilders dan ook bereid is om vervolgde christenen op te vangen in Nederland, reageert de PVV-fractievoorzitter bevestigend. "Het beeld dat de PVV nooit meer asielzoekers zou willen, klopt niet. We willen het nu niet, omdat we in een dikke crisis zitten. Maar als we de instroom kunnen beperken, komt er weer plek voor hen die het nodig hebben."

Kritiek op steun PVV voor inkomensbeleid kabinet

De oppositiepartijen richten hun pijlen opnieuw op de PVV als partij die zou opkomen voor mensen met lagere inkomens, maar dat niet waarmaakt. SP-fractievoorzitter Dijk noemt PVV-leider Wilders "een loopjongen van het grootkapitaal". Omgekeerd zegt Wilders dat Dijk communistische teksten gebruikt. "Ja, of Koreaanse."

Dijk: "Wat is er gebeurd in de onderhandelingen dat de belangen van vastgoedhandelaren en grote bedrijven boven kwamen drijven? In plaats van 150.000 kinderen in armoede, het vroegpensioen, het afschaffen van eigen risico voor de zorg." Volgens Wilders klopt dit beeld niet en krijgen burgers vier miljard euro meer lastenverlichting dan bedrijven.

Eerder maakte D66-fractievoorzitter Jetten Wilders het verwijt dat hij zijn kiezers had beloofd boodschappen goedkoper te maken en nu via de btw-verhoging op cultuur en sport "een graai te doen in hun portemonnee".

CDA-fractievoorzitter Bontenbal zegt samen met Jetten op te trekken in een poging om de verhoging van btw op sport tegen te houden. Wilders erkent dat de voorgestelde verhoging pijnlijk is. "Ik kom uit het mooie zuiden, dus ik weet als geen ander hoe belangrijk het verenigingsleven is. Maar ik heb geen geldboom in mijn kamer staan." Bontenbal zegt daarom te werken aan een financiële dekking "die netjes is" en hoopt dat hierover te praten valt met Wilders. "Ik proef ruimte bij u."

Wilders: opt-out asielbeleid is mini-Nexit

PVV-leider Wilders vindt dat het kabinet deze woensdag geschiedenis schrijft door de Europese Commissie een brief te schrijven over de wens om voor Nederland een zogeheten opt-out voor Europese migratieregels te bedingen. Hij noemt zo'n uitzonderingspositie, die niet in zicht is, in het debat "een soort mini-Nexit".

Vlak voor het debat liet minister Faber van Asiel en Migratie weten dat zij de Europese Commissie een brief heeft gestuurd waarin staat dat Nederland een opt-out wil als er een nieuw Europees verdrag komt. Met een opt-out wordt bedoeld dat Nederland een uitzondering wil voor bepaalde Europese regels op het gebied van asiel en migratie.

De PVV pleitte in het laatste Europese verkiezingsprogramma niet meer voor een Nexit, een vertrek van Nederland uit de Europese Unie. In het verkiezingsprogramma voor de afgelopen Tweede Kamerverkiezingen stond nog dat de PVV een bindend referendum wilde over een Nexit.

CDA, D66 en SP kritisch over uitroepen asielcrisis

CDA en D66 hebben grote kritiek op het plan van het kabinet om een asielcrisis uit te roepen. Daardoor zijn direct meer maatregelen mogelijk zonder dat de Tweede en Eerste Kamer er eerst mee akkoord moeten gaan.

Volgens CDA-fractievoorzitter Bontenbal duurt dit door het ingewikkelde proces langer dan een spoedwet. "Dit duurt langer en gaat stranden. Het is niet oké om het parlement te passeren. En u weet dat u hier gedonder over krijgt in de coalitie." Jetten noemt het een juridisch geitenpaadje.

Wilders spreekt de conclusies tegen. "Het parlement wordt niet gepasseerd. Alle besluiten gaan meteen naar de Tweede Kamer en dan kan er over worden gesproken. Het is een democratische route die door de Tweede en Eerste Kamer in meerderheid is aangenomen, anders was het geen wet geworden." Als de 'noodmaatregelen' die het kabinet neemt niet worden goedgekeurd door de Tweede Kamer, dan kunnen ze meteen worden ingetrokken, verzekert Wilders de fractievoorzitters.

SP-fractievoorzitter Dijk vraagt Wilders of hij zich dan tenminste kan voorstellen "dat het niet zo fijn is dat er een wet doorheen wordt gejast". Wilders: "Nogmaals, misschien moet ik het op een groot bord schrijven: er wordt geen wet doorheen gejast."

Debat weer begonnen, Wilders bedankt iedereen die over zijn veiligheid waakt

Het debat is weer begonnen met de tweede spreker: PVV-leider Wilders. Hij begint over de zware beveiliging waar hij al twintig jaar mee te maken heeft vanwege bedreigingen naar aanleiding van zijn kritiek op de islam. "Ik ben net 61 geworden, en sinds mijn 41e heb ik in een kazerne en een safehouse gewoond. Na twintig jaar weet ik oprecht niet meer hoe het is om te gaan en staan waar ik wil zonder dat er allemaal beveiligers bij zijn. Dat is om gek van te worden." Wilders bedankt de mensen die al die jaren over zijn veiligheid hebben gewaakt.

GL-PvdA-leider Timmermans zegt dat hij en Wilders misschien het verst van alle politici uit elkaar liggen, maar dat hij hoopt dat ze net als twintig jaar geleden weer eens zonder beveiliging een biertje kunnen drinken.

Wilders bedankt hem voor deze woorden:

Het debat is geschorst tot 13.00 uur

De Kamerleden en leden van het kabinet gaan even wat eten. Na de schorsing komt PVV-leider Wilders aan het woord.

Timmermans wil dat kabinet optreden Israël veroordeelt

Timmermans zegt dat het kabinet bij het buitenlandbeleid "doof blijft voor het lot van de Palestijnen" in de oorlog tussen Israël en Hamas. De GL-PvdA-fractievoorzitter vindt dat het kabinet zich duidelijker moet uitspreken tegen het optreden van Israël in Gaza en "de misdaden van kolonisten op de Westelijke Jordaanoever".

"Je kunt heel rationeel naar het conflict kijken en zeggen: dit helpt Israël niet", zegt Timmermans. Op deze manier raakt een tweestatenoplossing, waar GL-PvdA voorstander van is, volgens Timmermans steeds verder uit zicht.

SGP-fractievoorzitter Stoffer erkent in een reactie dat het leed in Gaza groot is, maar vraagt Timmermans om ook op te roepen tot vrijlating van de Israëlische gijzelaars. Timmermans: "Ik kan de heer Stoffer geruststellen: dat hebben we vanaf het begin gedaan."

Coalitiepartijen verontwaardigd over opmerkingen Timmermans

De opmerkingen van GL-PvdA-fractievoorzitter Timmermans leiden regelmatig tot verontwaardigde reacties bij de coalitiepartijen PVV, VVD, NSC en BBB. Zo zegt Timmermans over VVD-fractievoorzitter Yesilgöz dat juist zij "voorzichtig moet zijn met het gebruik van het woord 'eerlijk'".

BBB-fractievoorzitter Van der Plas vindt het nodig om hierop te reageren. "Ik voel me ook aangesproken als u dit tegen een coalitiegenoot zegt." Zij vraagt Timmermans "minder persoonlijk en meer op de inhoud" te debatteren en personen niet "bij de enkels af te zagen".

Timmermans reageert: "U bent de laatste die mij moet aanspreken op wat ik zeg en wat ik doe." Hij vindt dat Van der Plas de afgelopen maanden met haar mediaoptredens en uitspraken zich ook niet altijd netjes heeft gedragen. "Ik zou tegen mevrouw Van der Plas willen zeggen: 'Kijk eerst naar uzelf'."

Even later haalt Timmermans weer scherp uit naar de VVD, doelend op de situatie rond de Armeense Mikael:

Timmermans tegen Wilders: 'U stuurt mensen als postpakketjes de grens over'

Timmermans: PVV komt 'linkse' beloften niet na

Timmermans heeft kritiek op de PVV omdat de partij zich volgens hem bij de verkiezingen sociaal voordeed en opkwam voor de lagere inkomens. "Beloften, beloften, beloften." Maar die zijn volgens hem niet nagekomen. "Het PVV-verkiezingsprogramma ging door de shredder. Wilders blijft in alles gewoon een geradicaliseerde VVD'er", zei de GL-PvdA-leider.

Ook VVD-fractievoorzitter Yesilgöz kan op kritiek van Timmermans rekenen. "Links de schuld geven terwijl je veertien jaar onafgebroken aan het bewind bent geweest, je moet maar durven." Hij wil onder meer dat het kabinet het minimumloon verhoogt en goede afspraken over vroegpensioen maakt voor mensen met een zwaar beroep.

Wilders sneerde terug met de vraag hoe de GL-PvdA-voorman kan verklaren dat het vertrouwen in de politiek is toegenomen sinds zijn partij in de oppositie zit. Timmermans wilde dat wel toelichten: "Mensen hebben nog niet door dat ze door u in het pak genaaid worden." Volgens Timmermans wil de PVV-leider over niets anders praten dan over asiel. Wilders: "Het enige onderwerp waar u niet over wil praten, is asiel."

Het debat is begonnen, Timmermans staat stil bij afwezigheid NSC-leider Omtzigt

Bij het debat ontbreekt NSC-leider Pieter Omtzigt, die op doktersadvies thuis zit. GroenLinks-PvdA-fractievoorzitter Timmermans staat daar bij stil. "Juist hij is een parlementariër pur sang, ik hoop dat hij snel weer onder ons is", zei hij. De andere Kamerleden ondersteunden dat met geroffel op hun tafeltjes.

Terugkijken: het koffertje aangeboden in de Tweede Kamer

Kritische oppositie, 'wankel bouwwerk' coalitie

De eerste Algemene Beschouwingen voor het kabinet-Schoof zullen spannend worden en een test voor de regeringspartijen, verwacht politiek verslaggever Albert Bos. "De oppositie zal een wig proberen te drijven tussen de coalitiepartijen, want die samenwerking oogt verre van stabiel. NSC strooide maandag nog zand in de motor, door over de asielcrisiswet te beginnen. Het leidde tot irritatie bij VVD en PVV. Waarmee ook de vraag is of de partijen elkaar heel zullen laten tijdens het debat."

Van een flink deel van de oppositie kan het kabinet kritiek verwachten op het asielbeleid. Maar ook het armoedebeleid is niet goed genoeg, vinden bijvoorbeeld SP en GL-PvdA. Timmermans sprak gisteren van "een kabinet vooral voor de rijken". De bezuinigingen op onderwijs zijn D66 een doorn in het oog. En de btw-verhogingen op kunst, cultuur en sport valt bij deze partijen slecht. CDA en ChristenUnie zijn tegen het schrappen van de maatschappelijke diensttijd. De PvdD vindt het landbouwbeleid slecht voor de natuur.

"Dit kabinet presenteerde zich gisteren als een redelijk kabinet, en dat willen ze zijn", zegt politiek verslaggever Xander van der Wulp. "Maar ze leunen op een ruziënde coalitie. Het is een wankel politiek bouwwerk en het wordt interessant om te kijken of ze zich de komende dagen een beetje in kunnen houden."

Debat gepland van 10.15 tot 23.00 uur, wie spreken er?

Ieder jaar na Prinsjesdag is er een debat over de Prinsjesdagstukken. Dat is de begroting van de overheid voor volgend jaar. Het debat, de Algemene Politieke Beschouwingen genoemd, is verdeeld over twee dagen. Vandaag, op de eerste dag, komen de fractievoorzitters van alle partijen aan het woord. Van groot naar klein, en oppositie en coalitie afgewisseld. Daarom is de eerste spreker vandaag GroenLinks-PvdA-leider Timmermans en de tweede PVV-leider Wilders.

Morgen komt minister-president Schoof aan het woord, die namens het kabinet zal reageren op vragen en kritiek van de fractievoorzitters.

NSC-leider Pieter Omtzigt is als enige fractievoorzitter niet aanwezig omdat hij ziek thuis is. Hij wordt vervangen door waarnemend fractievoorzitter Nicolien van Vroonhoven. Een uitspraak van haar over het asielbeleid van het kabinet leidde afgelopen week tot irritatie bij de andere coalitiepartijen.

Terugblik op Prinsjesdag in twee minuten

Dit zijn de plannen en voornemens van het kabinet-Schoof

In de financiële stukken over volgend jaar staat dat de koopkracht in 2025 gemiddeld niet met 1,1 procent stijgt - zoals het Centraal Planbureau eerder becijferde - maar met 0,7 procent. Uitkeringsgerechtigden gaan er iets meer op vooruit: 0,9 procent. Gepensioneerden iets minder: 0,6 procent.

Voor het naar eigen zeggen "strengste asielregime ooit" trekt het kabinet 95 miljoen euro uit. Dat geld is onder meer bedoeld voor het intensiveren van de grensbewaking.

Vanaf 2026 gaat er vijf jaar lang 1 miljard euro naar de agrarische sector voor innovatie, een opkoopregeling en het mestoverschot. De zorgpremie stijgt in 2025 naar gemiddeld 156 euro per maand. Dat is zo'n 10 euro meer dan dit jaar. Er gaat 120 miljoen euro extra naar de strijd tegen de georganiseerde misdaad.

Lees hier een uitgebreide samenvatting:

Goedemorgen!

Welkom in het liveblog over de Algemene Politieke Beschouwingen. Na de presentatie en toelichting gisteren op Prinsjesdag is het de beurt aan de Tweede Kamer om zich over de plannen uit te spreken. Morgen reageert premier Schoof.