Wat willen partijen met Europese klimaatwetten? 'Geen Green Deal maar een real Deal'
Het is hét onderwerp waar ze in Brussel de afgelopen vijf jaar misschien wel het drukst mee zijn geweest: de Green Deal. Een enorm pakket aan wetten dat ervoor moet zorgen dat lidstaten van de EU in 2050 klimaatneutraal zijn. Het gaat om richtlijnen en doelen voor onder meer duurzame energie, vergroening van de industrie, over plastic, pesticiden, natuurherstel.
Waar in het begin enthousiasme over het ambitieuze plan overheerste, nam naar het eind van de regeerperiode de weerstand toe. Vooral tegen de wetten die de landbouw aangaan zoals de natuurherstelwet en pesticidenrichtlijn. En ook de komende regeerperiode zal de Green Deal een grote rol spelen in Brussel. In de aanloop naar de Europese verkiezingen nemen partijen opnieuw stelling. Van 'redding voor de EU' tot 'klimaathysterie': Wat willen partijen met de Green Deal?
Een van de grootste voorstanders van vooruitstrevende groene wetgeving is de Spitzenkandidaat van de Groenen in het Europarlement, Bas Eickhout. De EU heeft grote en belangrijke stappen in de richting van klimaatneutraliteit gemaakt, zegt hij. Vooral op het gebied van energie-opwekking en elektrificatie van de auto en vrachtwagens. "Die revoluties zijn wel ingezet", aldus Eickhout.
Zorgen maakt hij zich over natuurbeschermingswetten die in de ijskast zijn gezet of zijn weggestemd. "De natuur is steeds kind van de rekening, omdat die het minst hard schreeuwt." Volgens de GroenLinks-PvdA-politicus kun je deze onderwerpen wel over de verkiezingen heen tillen, "wegmoffelen" noemt hij het, maar terugkomen gaan ze, zegt hij.
Al was het maar omdat gezonde natuur hard nodig is, voor de landbouw, maar ook om ons beter te kunnen aanpassen aan de gevolgen van klimaatverandering, zoals droogte en extreme regenval.
'Dictaten uit Brussel'
Mordicus tegen de meeste groene plannen zijn ze bij de PVV, die ze "een tsunami aan dictaten uit Brussel" noemen. De partij schrijft in zijn verkiezingsprogramma dat ze geen 'klimaathysterie of stikstofregels' willen. Ze willen geen Brusselse dictaten meer over verduurzaming: "Of je vlees eet, het vliegtuig pakt of een brandstofauto rijdt, dat bepalen we zelf wel", staat er. Een interview over wat ze wel van plan zijn, wilden ze niet aan de NOS geven.
Ook de BBB is heel kritisch. "Wij willen geen Green Deal, maar een real Deal", zegt lijsttrekker Sander Smit. Een grondige, fundamentele koerswijziging, willen ze, die soms ook inhoudt dat al bestaande afspraken weer opengebroken of aangepast worden. BBB wil, zoals nu ook in het hoofdlijnenakkoord is afgesproken, de uitzondering voor de mestquota - de derogatie - toch weer opnieuw op de agenda zetten, ook al hebben ze al meerdere keren nul op het rekest gekregen. Als ze een zetel bemachtigen, willen ze zich daar ook in het Europarlement opnieuw hard voor gaan maken.
Van de CO2-reductiedoelen die op tafel liggen voor 2040 willen ze af. En klimaatneutraliteit in 2050? "Niet als dat ten koste gaat van de leveringszekerheid van energie of de concurrentiekracht van onze bedrijven." Volgens Smit gaat het de overheid, bedrijven en burgers te veel kosten. Ze zijn niet helemaal tegen groene maatregelen, of duurzame energie, maar het mag niet te veel kosten. Dat niets doen ook veel zal kosten, bijvoorbeeld door klimaatschade, wuift hij weg: "Europa is maar verantwoordelijk voor een heel klein deel van de mondiale uitstoot."
Ook partijen als CDA en VVD zijn kritisch op hoe de Green Deal in de afgelopen jaren vorm heeft gekregen. Ze willen niet tornen aan klimaatdoelen en wijzen ook op enkele 'succeswetten': "energie-efficiëntie, het emissierechtensysteem, CO2-beprijzing. Het is een pakket dat alle sectoren gaat raken. Daar sta ik ook echt achter", zegt lijsttrekker Tom Berendsen van het CDA.
Pauzeknop?
Wat er minder goed is gegaan, is volgens deze partijen het zorgen voor draagvlak. "Het is heel goed dat we doelen hebben, maar de vraag is, hoe help je mensen en bedrijven daar te komen?", zegt VVD'er Jan Huitema. Hij zat de afgelopen tien jaar voor de VVD bij de liberalen in het Europarlement. Hij hekelt onder meer de Farm to Fork-voorstellen om de landbouw klimaat- en toekomstbestendig te maken. Die noemt hij te rigide en eendimensionaal. "Je kunt wel met je hand op de tafel slaan en zeggen: dit moet. Maar als je er niet bij zegt hoe, dan moeten mensen zelf gaan uitzoeken en gaan ze op zoek naar geitenpaadjes."
Hebben CDA en VVD het hier dan over de beruchte pauzeknop voor de Green Deal? "Er bestaat geen pauzeknop, het gaspedaal is al enorm ingedrukt", zegt Berendsen. Hij pleit voor meer groene investeringen, hulp aan het bedrijfsleven zodat ze niet verhuizen naar buiten de EU of worden weggeconcurreerd. Maar dat moet volgens hem met meer begrip en flexibiliteit voor bedrijven. "Je wilt dat ook energie-intensieve industrie hier blijft. Dat ze hier de groene koplopers worden binnen hun gebied."
Green Deal 2.0
Ook Eickhout vindt dat een van de belangrijkste onderdelen van de Green Deal na de verkiezingen: investeringen in groene bedrijven en de groene economie, onder meer om concurrentie met VS en China aan te kunnen - "die zijn volop in de race" - en de afhankelijkheid van die landen te verkleinen.
"De industrie heeft juist een sterkere EU nodig, een Green Deal 2.0", zegt Eickhout. Om klimaatdoelen te halen zijn jaarlijks honderden miljarden euro aan publieke en private investeringen nodig, blijkt ook uit onderzoek. Als een nieuw parlement alleen maar op de rem minder gaat staan is de industrie volgens Eickhout ten dode opgeschreven. "En daar zal klimaatbeleid dan wel weer de schuld van krijgen, maar dat klopt niet."
Meer sturing uit Brussel en extra geld, dat lijkt er met het aangekondigde bezuinigingen op EU-budget in het hoofdlijnenakkoord niet in te zitten. Volgens Bart Groothuis, op de Europese lijst voor de VVD, zal het grootste deel toch van private investeerders en bestaand budget moeten komen. Dat betekent kiezen, zegt hij: "Een nieuwe rotonde in Portugal of zorgen dat met datzelfde geld de productie Europese zonnepanelen, batterijen en waterstof op gang komt. Voor mij is die keuze eenvoudig".
In de verkiezingsserie 'De Peilers' trekken we Europa door om met kiezers te spreken. Met in deze eerste aflevering: Duitse en Nederlandse kiezers over het thema klimaat.
