De klimaattop in Dubai begon donderdag met een eerste succes: alle landen gingen definitief akkoord met de oprichting van een schadefonds voor arme landen. Vervolgens werd voor het fonds ook in de buidel getast: onder andere 225 miljoen euro van de EU en omgerekend 92 miljoen euro van het gastland, de Verenigde Arabische Emiraten.
Daarmee heeft het schadefonds een startbedrag en lijkt één belangrijke zorg weg: dat verlies en schade een slepend dossier wordt, dat twee weken lang progressie op andere onderwerpen blokkeert.
Een groter financieringsprobleem is er niet mee opgelost. China, Zuid-Korea en rijke Golfstaten betalen vooralsnog niet structureel mee aan andere vormen van klimaathulp voor arme landen, zoals aanpassingen aan de gevolgen van klimaatverandering en investeringen in duurzame energie. Daar zijn veel grotere bedragen voor nodig.
Verouderde indeling
Wie moeten betalen is in principe helder: als arme landen steun nodig hebben, zal die steun van de rijke landen moeten komen. Zo is het al in 1992 afgesproken, toen het VN-klimaatverdrag werd opgericht.
Probleem: de indeling van rijke landen en ontwikkelingslanden is sindsdien nooit geactualiseerd. Terwijl de economische verhoudingen in de dertig jaar nadien wel sterk zijn verschoven. China is 's werelds tweede economie, Zuid-Korea is rijker dan Japan en Qatar is per inwoner rijker dan de VS. Die Golfstaat heeft bovendien per inwoner 's werelds hoogste CO2-uitstoot. Toch vallen zij volgens de indeling uit 1992 nog steeds in de categorie ontwikkelingslanden.
Vooral in de VS valt inmiddels niet langer te verkopen dat de 'nieuwe rijke landen' niet meebetalen in VN-verband. En dus hangt een akkoord over uitbreiding van de andere vormen van klimaatsteun voor arme landen ook af van uitbreiding van de groep donorlanden. Ook de EU en Japan roepen tot die uitbreiding op.
Geen verplichting
Zijn de economische nieuwkomers daar ook toe bereid? China staat voor een dilemma: het wil internationaal uitdragen een grootmacht te zijn. Past het dan om gelijktijdig te suggereren niet over de middelen te beschikken om internationaal bij te dragen?
"Ik verwacht niet dat China meer dan een vrijwillige bijdrage zal accepteren", zegt hoogleraar klimaatbeleid Harro van Asselt van de University of Eastern Finland. "Het is niet dat China geen klimaatfinanciering wil geven; het is dat ze daar niet internationaal toe verplicht wil worden."
Van Asselt ziet ook economisch wel redenen om China (nog) niet bij de rijke landen te rekenen. China heeft wel veel geld, maar er wonen ook heel veel mensen. Per inwoner staat de Chinese economie op de 73ste plek, net onder Belarus - dat overigens wél gerekend wordt tot de rijke industrielanden.
Eenmalige gift
En de oliestaten dan? De top wordt dit jaar gehouden in een van de landen die ter discussie staan: de Verenigde Arabische Emiraten - een 'ontwikkelingsland' met een bbp per inwoner dat hoger ligt dan het gemiddelde van de EU.
Als ééntje overstag gaat, verhoogt dat ook de druk op de anderen. Dus zullen de Emiraten ook druk belobbyd worden door bijvoorbeeld Saoedi-Arabië. "Ook de Golfstaten zullen eerder vrijwillig willen bijdragen, dan zich daartoe te verplichten", verwacht Rachel Kyte, tot dit jaar hoofd van de diplomatenschool van de Amerikaanse Tufts University.
Zo is de eenmalige gift van de Emiraten voor het kleinere klimaatschadefonds misschien ook gelijk de ideale bliksemafleider om te maskeren dat ze vooralsnog juist niet van plan zijn structureel mee te betalen aan wereldwijd klimaatbeleid.
4500 miljard nodig voor duurzame energie
Het is verwarrend, maar er bestaan tegenwoordig twee klimaatfondsen voor arme landen. Naast het nieuwe schadefonds, is dat het Green Climate Fund, uit 2010. Dit fonds is onder andere bedoeld voor investeringen in duurzame energie. Dat moet ook voorkomen dat het gebruik van steenkool, olie en gas in ontwikkelingslanden deze eeuw sterk zal stijgen - en daarmee de uitstoot van broeikasgassen.
Dit jaar wordt naar verwachting voor het eerst voldaan aan een oude toezegging om 100 miljard dollar beschikbaar te stellen voor het groene klimaatfonds - al bestaat een groot deel uit leningen. Landen zijn het erover eens dat die 100 miljard niet toereikend is. Vanaf 2025 moet er voor het groene klimaatfonds jaarlijks een hoger bedrag beschikbaar zijn.
Om het Parijsakkoord te laten slagen, moeten de wereldwijde jaarlijkse investeringen in duurzame energie oplopen naar 4500 miljard dollar in 2030, becijferde het Internationaal Energie Agentschap in september. Dat is bijna drie keer zo veel als de huidige investeringen, die nu nog vooral in rijke industrielanden worden gedaan.
