Wilders wil Kim Putters als nieuwe informateur, VVD wil toch verder gaan dan gedogen

PVV-leider Wilders wil dat Kim Putters de volgende informateur wordt. De opdracht aan Putters, voorzitter van de Sociaal-Economische Raad en PvdA-lid, is het zoeken naar een mogelijke vorm van een kabinet. Het kan bijvoorbeeld gaan om een meerderheidskabinet, een minderheidskabinet (al dan niet met gedoogsteun), een extraparlementair kabinet of een zakenkabinet.

In het debat over het verslag van informateur Plasterk sprak Wilders over "een korte tussenfase van een paar weken om iets los te trekken". Putters, die volgens Wilders bereid is om informateur te worden, moet volgens de PVV-leider gesprekken gaan voeren met alle fractievoorzitters, vooral over vorm. "Dat kan juist het breekijzer zijn."

In de Kamer is een meerderheid voor het voorstel van Wilders. Onder meer GroenLinks-PvdA en D66 trokken wel de conclusie dat de nu afgelopen formatieronde in feite mislukt is en dat er eigenlijk weer een 'verkenner' wordt benoemd en we weer "terug bij af" zijn.

"De vorm is uiteindelijk een probleem geweest", zei Wilders over de vorige formatieronde. NSC van Omtzigt stapte daar voortijdig uit en het was al in een vroeg stadium van de nu afgelopen formatieronde duidelijk, dat PVV, VVD, NSC en BBB geen meerderheidskabinet konden vormen.

In die fase mocht volgens de PVV-leider niet gepraat worden over de vorm van een kabinet, omdat dat niet de opdracht van de Kamer aan de informateur was. Wilders erkent dat de opdracht aan Plasterk "misschien, in retrospectief" niet goed was.

Andere fractievoorzitters vinden juist dat de partijen in de formatie veel eerder met hun gesprekken hadden moeten stoppen, omdat al snel de conclusie kon worden getrokken dat NSC niet zou deelnemen aan een meerderheids- of minderheidskabinet. Informateur Plasterk zei daar desgevraagd over dat hij niet buiten zijn opdracht is gegaan en dat de andere partijen het ook mee eens waren om de gesprekken voort te zetten.

Yesilgöz: extraparlementair kabinet meest logisch

In het debat kondigde VVD-leider Yesilgöz aan dat ze een stap vooruit wil doen en dat ze niet meer vasthoudt aan haar standpunt dat de VVD alleen wil gedogen. Ze noemde een extraparlementair kabinet "de meest logische van de overblijvende opties en daaraan wil ze ook meedoen".

Maar ze wil dan ook gelijkwaardige deelname van alle vier de partijen die meededen aan de vorige formatiefase. Omdat er veel verschillende meningen zijn over wat een extraparlementair kabinet is, zou de precieze vorm in de formatie moeten worden besproken.

Yesilgöz denkt aan een kabinet dat werkt op basis van wat ze noemt een 'programakkoord', maar "met duidelijke financiële kaders". Er kunnen volgens haar naast mensen vanuit politieke partijen ook mensen "van buiten" in zitten.

NSC-voorman Omtzigt zei in het debat dat hij het liefst ziet dat nu eerst een minderheidskabinet van PVV, VVD en BBB wordt onderzocht. Daarna zouden een extraparlementair of zakenkabinet opties zijn. Bij extraparlementair denkt hij aan een bredere basis dan van alleen de vier partijen. Dáár zou hij eventueel ministers aan kunnen leveren.

Hij herhaalde dat hij de manier waarop NSC vorige week het overleg met de andere partijen heeft gedaan "niet helemaal goed heeft gedaan", maar hij staat wel achter het besluit. Volgens hem heeft de PVV wel "serieuze bewegingen" gemaakt over de rechtsstaat.

'Afstand Omtzigt tot Wilders te groot'

Maar Omtzigt vindt toch de afstand met Wilders op dat punt te groot. "Dat komt door zijn standpunten in het verkiezingsprogramma en door de uitlatingen in het verleden die niet zijn teruggenomen." Hij zei ook nog eens dat stukken over mogelijke tegenvallers de druppel waren die de emmer deden overlopen.

BBB-leider Van der Plas benadrukte dat Nederland "snakt naar een nieuw kabinet" en dat haar partij verantwoordelijkheid wil nemen. Ze haalde hard uit naar de manier waarop Omtzigt vorige week dinsdag de gesprekken heeft beëindigd. Volgens Van der Plas heeft de NSC met het afhaken het landsbelang niet voorop gezet. Ze hoorde dat Omtzigt stopt via een bericht van de NOS: "Niet chic, een schoffering." Ze zei wel graag verder te willen met NSC. BBB wil nog steeds het liefst een meerderheidskabinet, maar voor "andere vormen" staat Van der Plas ook open.

In het debat ging Plasterk kort in op het onverwachte stoppen van Omtzigt. De informateur zei daarover dat NSC hem vroeg of Omtzigt met de dienstauto van Plasterk snel naar een hotel kon worden gebracht. "Toen heb ik gezegd dat dat uitstekend was. Maar ik wist niet wat het doel van de bestemming was en dat is later op de dag bekend geworden". 's Avonds bleek dat NSC-fractieleden in het hotel spraken over het stoppen met het overleg. Daar werden ook journalisten ontvangen.

In het debat kreeg Wilders van veel kanten kritiek. Anderen verweten hem dat hij geen leiderschap heeft getoond en dat hij steeds de schuld bij anderen legde, vooral bij Omtzigt. De PVV-voorman zei juist dat hij zich constructief heeft opgesteld. Hij denkt dat als NSC vorige week niet was opgestapt de vier partijen misschien wel afspraken hadden kunnen maken.

Er werden ook veel vragen gesteld over de verklaring die Wilders heeft ondertekend over het respecteren van de rechtsstaat en de vrijheid van godsdienst. Velen wilden weten wat Wilders daar nou precies mee bedoelt, gezien allerlei uitspraken van hem in het verleden.

Visie op islam niet veranderd

Wilders zei daarop dat moslims in Nederland net zo moet worden behandeld als ieder ander en dat de grondwet op dat punt wordt gevolgd. "Ze mogen moskeeën bezoeken, ze mogen korans hebben en wij vinden dat prima." Maar hij voegde eraan toe dat zijn visie op de islam niet is veranderd. Hij vindt nog steeds dat het een verwerpelijke, haatdragende en geweld oproepende religie is.