Er komt vandaag meer duidelijkheid over wat zich de afgelopen acht weken achter gesloten deuren heeft afgespeeld in de formatie. Informateur Ronald Plasterk deelt zijn eindverslag met de Tweede Kamer; deze ochtend krijgen de formerende partijen - PVV, VVD, NSC en BBB - nog de mogelijkheid om de tekst nog te controleren op feitelijke onjuistheden, daarna gaat het verslag naar de Kamer.
NSC is ook uitgenodigd om de tekst in te zien op de werkkamer van Plasterk in het Tweede Kamergebouw. Het is niet zeker of die partij komt. Sinds NSC-leider Pieter Omtzigt vorige week dinsdag uit deze formatieronde stapte en de informateur daar in een appje over informeerde, is hij niet meer in Den Haag gesignaleerd. Plasterk en Omtzigt spraken elkaar voor het weekend nog wel telefonisch, maar onduidelijk is of de lucht daardoor geklaard is.
Acht A4'tjes
Het verslag van de informateur zal naar schatting zo'n acht A4'tjes beslaan. "En er komen nog een paar stevige bijlagen bij", zei Plasterk. De gespreksdeelnemers mogen er vanochtend dus nog naar kijken. "Maar het is uiteindelijk mijn verslag", benadrukte de informateur.
Over de inhoud wilde hij nog niks kwijt. De afgesproken 'radiostilte' blijft van kracht tot het eindverslag naar de Kamer is gestuurd. Daarna komen er antwoorden op de vragen die er nog liggen, zoals: hoe was de chemie tussen PVV, VVD, BBB en NSC binnenskamers? Wat hebben de vier afgesproken over de rechtsstaat? En ziet Plasterk nog mogelijkheden voor een rechts meerderheidskabinet of moet er worden gekeken naar andere samenwerkingsvarianten?
Wat weten we al wel?
De Tweede Kamer gaf Plasterk op 13 december de opdracht om eerst te onderzoeken of er overeenstemming tussen PVV, VVD, NSC en BBB kon worden bereikt over "een gezamenlijke basislijn voor het waarborgen van de Grondwet, de grondrechten en de democratische rechtsstaat". Dat had vooral te maken met de bezwaren van NSC tegen een samenwerking met de PVV.
Vervolgens moest de informateur kijken of er "reëel perspectief" was dat de vier partijen het eens kunnen worden over onderwerpen als migratie, bestaanszekerheid, goed bestuur, internationaal beleid en klimaat en stikstof. Met andere woorden: of een coalitie met de vier een mogelijkheid was.
Die stappen zijn volgens de informateur doorlopen. Op vragen van andere partijen of hij niet te snel ging en stiekem al was begonnen aan een volgende stap in de formatie, antwoordde Plasterk steevast dat hij zich keurig aan de opdracht hield.
Overheidsfinanciën
Dat het behalve over de genoemde thema's ook over de overheidsfinanciën is gegaan, is inmiddels duidelijk. De informateur heeft bij alle ministeries geïnformeerd naar de financiële tegenvallers en risico's en kreeg lange lijsten opgestuurd. Daarmee was de maat voor NSC vol.
Omtzigt noemde de financiële situatie dinsdagavond in een verklaring over zijn vertrek "veel ernstiger dan gedacht". Hij schreef verder dat informateur Plasterk de informatie van de ministeries al weken op zijn bureau had liggen, en pas op het laatste moment had gedeeld. Plasterk ontkende dit.
Omtzigt heeft de deur overigens niet helemaal dichtgegooid. De partij houdt de mogelijkheid open voor steun aan een minderheidskabinet of bijvoorbeeld een extraparlementair kabinet met mensen van buitenaf. Maar een meerderheidskabinet van PVV, VVD, NSC en BBB of een door NSC gesteund kabinet met PVV-leider Wilders als premier lijkt een gepasseerd station. Ook oud-informateur Remkes denkt dat een meerderheidskabinet niet mogelijk is, zei hij zondag in het tv-programma Buitenhof.
Toch 'over rechts'?
Plasterk zou nog steeds willen kijken naar een rechts kabinet met PVV, VVD en BBB. Dat is ook de wens van PVV-leider Wilders, die Plasterk binnenhaalde nadat zijn partijgenoot Gom van Strien moest vertrekken als verkenner. Verder zei Plasterk vorige week mogelijkheden te zien om Omtzigt weer aan boord te krijgen.
Het is hoe dan ook een zeer lastige puzzel. Kijken naar een samenwerking met GroenLinks-PvdA - de tweede partij in de Kamer, na de PVV - is ondenkbaar. Daarvoor is de weerzin bij met name PVV en VVD tegen de linkse partij te groot. Wilders benadrukte vorige week dat hij niet wil dat de beslissing van Omtzigt de deur openzet voor GroenLinks-PvdA-leider Timmermans: "Uiteindelijk wil de kiezer een centrumrechts kabinet", zei hij.
Later vandaag is er in ieder geval meer duidelijk, waarna de Kamer woensdag debatteert over het eindverslag van Plasterk.
