Barbara Terlingen
redacteur Politiek
Barbara Terlingen
redacteur Politiek
Decennialang stond in verkiezingstijd een groen CDA-bord in de tuin van hun Amelandse woning. Dit keer komt het bord de schuur niet uit. Folderen in CDA-jassen gaat het echtpaar De Jong-Gransbergen ook niet meer doen. Hij is nog wel lid, zij niet meer. "Ik kon het nog niet, opzeggen", zegt Jeroen de Jong. "Voor mijn vrouw was het al langer een uitgemaakte zaak."
Jaren waren ze actief voor het CDA. Hij zestien jaar, ook in de Amelandse raad. Nu overweegt hij een stem op Nieuw Sociaal Contract, de partij van oud-CDA'er Omtzigt. Zij neigt naar de BBB.
Via een liveverbinding op YouTube keken ze gisteren naar de presentatie van de kandidatenlijst van BBB. "Keijzer en Van der Plas, wat een topvrouwen stonden daar", zegt Alice Gransbergen. "Die durven voor hun mening uit te komen." De Jong: "Met Mona Keijzer als premierskandidaat slaat de BBB wel even een slag."
Ik ben echt niet tegen natuur, we zijn hier op het eiland dag en nacht met het werelderfgoed bezig.
Geen campagne meer voeren voor het CDA is nog wel even wennen, zegt De Jong. "Maar ik kan de partij nu niet meer steunen." Het laatste partijstuk Voor heel Nederland dat pleit voor een eerlijker verdeling tussen stad en platteland biedt volgens De Jong goede inzichten, maar kwam voor hem te laat. "Te lang liet het CDA het platteland links liggen."
Aan de keukentafel met Caroline
Deze zomer kreeg het echtpaar bezoek van BBB-voorvrouw Caroline van der Plas. Ze ontvingen haar aan de keukentafel in hun Amelandse woning, samen met een clubje ondernemers. Het gesprek ging over het eiland, de economie, de problemen met de ondiepe vaargeul en het gevoel van veel eilanders door de politiek in de steek te zijn gelaten.
Ze voelen zich door Van der Plas begrepen en gehoord. De landelijke politiek heeft "de focus op de achterban verloren", zeggen ze, maar de BBB heeft "goede plannen" om "de balans tussen stad en platteland te herstellen". Gransbergen is na dat gesprek al redelijk overtuigd van haar stem, De Jong hoopt dan nog op Omtzigt. Van premierskandidaat Keijzer is op dat moment nog niets bekend.
Als Omtzigt half augustus bekendmaakt aan de verkiezingen mee te doen, is De Jong verheugd. Twee zomers terug las hij Omtzigts boek Een nieuw sociaal contract en raakte hij van zijn verhaal overtuigd. De belangstelling voor het boek is sinds Omtzigt bekendmaakte deel te nemen aan de verkiezingen weer toegenomen; afgelopen week was het het bestverkochte boek.
De ideeën voor een nieuwe bestuurscultuur spreken De Jong zeer aan. Toch wacht hij nog met kiezen. "Over sommige punten, zoals migratie, weten we nog niets. Stikstof? Een ingewikkeld vraagstuk. Ik ben echt niet tegen natuur, we zijn hier op het eiland dag en nacht met het werelderfgoed bezig. Maar de politiek heeft zich klemgezet en het land zit op slot. Ik ben benieuwd waar Omtzigt mee komt."
Sterkere Kamer
Met nog twaalf weken te gaan tot de verkiezingen vraagt de NOS meer oud-CDA'ers hoe het hun vergaat. Zoals de Twentse Marinus den Hartogh, die na vijftien jaar bij de partij vertrok. Hij stapte in De Nieuwe Denktank met mensen uit verschillende partijen en schreef mee aan een stikstofstuk.
Met Van der Plas en Omtzigt in de Kamer wordt de positie van de Kamer ten opzichte van het kabinet versterkt.
Van der Plas doet het "fantastisch", vindt Den Hartogh, toch voelt hij zich "meer aangesproken" door Omtzigts ideeën over bestuurshervorming. Dat beide politici geen premier willen worden, noemt hij "heel goed nieuws". "Met hen in de Kamer wordt de positie van de Kamer ten opzichte van het kabinet versterkt."
Het Leidse oud-CDA-raadslid Joost Bleijie sloot zich na zijn vertrek aan bij de BBB. Hij heeft "veel sympathie" voor de ideeën van Omtzigt, maar de "rechtdoorzee-politiek" van Van der Plas trekt hem ook. "Met Keijzer als premierskandidaat slaat de BBB een flinke slag. Ze was binnen het CDA al populair en nam het tegen Rutte op."
Bleijie werd in 2000 lid van het CDA. "Vanwege de normen en waarden, de Balkenende-tijd. De partij is dat kwijtgeraakt, maar bij de BBB zie ik dat wel. Dat trekt me denk ik over de streep."
Beetje pijn
Met de overstappers Helder van de PVV en Eppink en Pouw-Verweij van JA21 ziet de Amelandse De Jong de BBB een "kleine ruk naar rechts maken". Maar de partij "verbreedt zich zo ook". Gransbergen is er na gisteren wel bijna uit, zegt ze. "Knap hoe de BBB uit alle delen van de samenleving mensen op de lijst heeft gekregen die weten wat er speelt." De Jong: "Dat heeft de BBB doordacht gedaan. Nu moet Omtzigt niet te lang wachten met een lijst."
Omtzigt heeft aangegeven niet de grootste te willen worden, waardoor sommigen zich afvragen hoe hij dat wil afwenden. Door niet in alle kieskringen mee te doen? Door een maximumaantal zetels te noemen? "Dat zou jammer zijn", zegt De Jong.
Het wachten is nu op de lijst en het programma van Omtzigt. Eén ding is duidelijk: CDA wordt het voor De Jong niet meer. Een beetje pijn doet het soms nog wel. "Ik ben en blijf een christendemocraat in hart en nieren."
