Politieke aardverschuiving in peiling: Omtzigt virtueel op 31 zetels, CDA op 3
Barbara Terlingen
redacteur Politiek
Met nog ruim twaalf weken tot de Tweede Kamerverkiezingen te gaan, wijst een peiling van I&O Research op een politieke aardverschuiving. Als mensen nu gevraagd wordt op wie ze zouden stemmen, zou Pieter Omtzigt volgens het onderzoeksbureau met zijn nieuwe partij Nieuw Sociaal Contract op 31 zetels kunnen uitkomen en daarmee in één klap de grootste worden.
De huidige (demissionaire) regeringspartijen leveren in de peiling allemaal in, waarbij het CDA op een historisch laag zetelaantal van 3 wordt gepeild - de partij heeft nu 15 Kamerzetels. D66 zou van de 24 zetels in de Tweede Kamer nu naar 7 zakken. De VVD, al jaren de grootste in de Kamer, wordt op 22 zetels gepeild, tegenover de huidige 34 zetels. Bij de ChristenUnie is het verlies het kleinst: van 5 naar 4.
De BBB, bij de afgelopen Statenverkiezingen nog de grote winnaar, zou volgens het onderzoek van I&O research op 13 zetels komen, flink minder dan de 21 zetels bij de vorige peiling op 17 juli. De nieuwe samenwerking GroenLinks-PvdA, onder leiding van Frans Timmermans, zou uitkomen op 28 zetels. Dat zijn er 11 meer dan de partijen nu samen in de Kamer hebben.
Als je het de mensen vandaag vraagt, zou de nieuwe partij van Omtzigt dus in één klap de grootste kunnen worden. Maar de verkiezingen zijn pas over drie maanden.
Partijen komen de periode met hun verkiezingsprogramma's en debatten waarin de lijsttrekkers de degens kruisen zijn er nog niet geweest. Kortom: kiezers kunnen nog van mening veranderen.
Begin september komt er naast de peiling van I&O Research ook een peiling van Ipsos/EenVandaag. Daarna is ook het gewogen gemiddelde in De Peilingwijzer beschikbaar.
Bestuurscultuur
Duidelijk is wel dat het pleidooi van Omtzigt voor een nieuwe bestuurscultuur en een betrouwbare overheid op dit moment veel kiezers aanspreekt. Volgens I&O Research gaat het om "een bonte verzameling" kiezers die Omtzigt ziet als "de belichaming van een politieke cultuur waarbij naar de bevolking wordt geluisterd".
Relatief het grootste deel van die bonte verzameling komt van Omtzigts oude partij, het CDA. 35 procent van de mensen die bij de vorige verkiezingen op het CDA stemden, kiest nu voor Omtzigt. Maar ook onder de JA21-stemmers (28 procent) en de PVV-stemmers (24 procent) zijn volgens de peiling veel overstappers.
Programma
Het verkiezingsprogramma van de partij van Omtzigt kan nog van invloed zijn op het stemgedrag. Het onderzoeksbureau benadrukt dat Nieuw Sociaal Contract nog meer, of juist minder kiezers kan gaan trekken zodra het partijstandpunt duidelijk wordt over een aantal gepolariseerde onderwerpen als klimaat, migratie en landbouw.
Bij een vorige peiling van I&O in juli, toen Omtzigt nog niet bekendgemaakt had dat hij een eigen partij begint, kreeg Omtzigt overigens 46 virtuele zetels.
GroenLinks-PvdA verliest in de peiling ook stemmers aan Omtzigt. Maar de nieuwe linkse combinatie van Timmermans trekt zelf kiezers van D66, Volt en SP en komt daardoor uit op 28 zetels in de I&O-peiling, oftewel 3 minder dan Omtzigt. Timmermans heeft duidelijk uitgesproken dat hij voor de macht gaat en dus voor het Torentje.
Ook VVD-lijsttrekker Dilan Yesilgöz lonkt naar het Torentje, maar de VVD lijkt nu dus ook een groot aantal kiezers in te leveren. Wellicht speelt mee dat Yesilgöz, die Nederland "nog sterker en weerbaarder wil maken" en "de grootste wil worden" bij sommige mensen nog niet bekend is.
Flinke druk
Dat Omtzigt geen premier wil worden, lijkt kiezers voorlopig niet te deren, concludeert I&O Research. Hij wil naar eigen zeggen niet te groot worden met Nieuw Sociaal Contract, maar onduidelijk is hoe hij die groei wil beperken. Mocht hij niet in alle kieskringen meedoen, of met een beperkt aantal kandidaten komen, dan zou dat kiezers kunnen teleurstellen.
In juli, toen het kabinet net over migratie was gevallen, zeiden veel kiezers tegen I&O research dat ze migratie en asiel belangrijk vonden. In de nieuwe peiling scoort het thema aanzienlijk lager, en scoort het thema betrouwbare overheid hoog. Dat toont aan dat er een flinke schommeling kan zijn in wat kiezers belangrijk vinden.
En dat peilingen zo ver voor de verkiezingen niet alles kunnen voorspellen, bleek wel in 2012, toen SP-leider Emile Roemer lange tijd hoog scoorde in de peilingen. Het Torentje leek al bijna in zicht, maar zo ver kwam het nooit. In beslissende debatten ging Roemer onderuit en stoomde Diederik Samsom van de PvdA op. Samsom en VVD-leider Rutte belandden na een RTL-premiersdebat in een tweestrijd.
Eén ding is zeker: het politieke landschap in Nederland wordt flink wordt opgeschud met de komst van Pieter Omtzigt. En dat legt een flinke druk op een partij die zelf eigenlijk niet de grootste wil worden.
