Nu het kabinet is gevallen, komen er verkiezingen voor een nieuwe Tweede Kamer. Inmiddels is duidelijk dat die op 22 november worden gehouden. Waarom dan pas? Dat heeft alles te maken met de procedure die voor het houden van Tweede Kamerverkiezingen is bedacht. En die begint bij het ontbinden van de huidige Tweede Kamer.
"Onze grondwet zegt dat de regering de Eerste of Tweede Kamer kan ontbinden", zegt hoogleraar staatsrecht Wim Voermans van de Universiteit Leiden. "De ontbinding van de Tweede Kamer is een besluit dat demissionair premier Rutte samen met de koning zal nemen."
Termijnen in Kieswet
In dat ontbindingsbesluit staat de datum genoemd waarop nieuwe Tweede Kamerverkiezingen worden gehouden. Daarbij is rekening gehouden met termijnen die in de Kieswet zijn vastgelegd voor het registreren van nieuwe partijen en het indienen van kandidaatslijsten bij de Kiesraad.
Nieuwe politieke groeperingen moeten uiterlijk 83 dagen voor de verkiezingsdatum bij de Kiesraad zijn geregistreerd. "Daarna komen de poppetjes in beeld", zegt Voermans. "Die namen van kandidaten moeten uiterlijk 42 dagen voor de verkiezingen bekend zijn."
Vakanties
De Kiesraad zei eerder al dat de verkiezingen op zijn vroegst medio november kunnen worden gehouden. Dat is dus veel verder in de toekomst dan de aanmeldingstermijnen voorschrijven.
Voermans vindt dat om meerdere redenen verstandig. Bijvoorbeeld omdat er nog een zomer- en herfstvakantie tussen zitten. "De gemeenten moeten vrijwilligers gaan werven en stembureaus inrichten om de verkiezingen in goede banen te leiden. Dat wil je snel organiseren, maar in juli zijn heel veel mensen op vakantie. Dus dan kom je misschien vrijwilligers tekort."
Een tweede nadeel van een vroege datum is dat een nieuwe partij als de BoerBurgerBeweging (BBB) dan weinig tijd heeft om de grote aantallen kandidaten te rekruteren die nodig zijn. "Dat terwijl ze net met grote inspanningen kandidaten voor de Provinciale Statenverkiezingen in maart hebben weten te vangen. Dan is de tijd wel heel erg kort."
Maar ook gevestigde partijen moeten een lijst met nieuwe kandidaten samenstellen. "Dat is geen uitgemaakte zaak", zegt Voermans.
Zorgvuldigheid boven snelheid
De problemen waar Nederland voor staat zijn groot, maar Voermans vindt een zorgvuldige voorbereiding nu belangrijker dan het naar voren halen van de verkiezingsdatum. "Als je meerekent dat er na de verkiezingen nog moet worden geformeerd, maken die twee à drie weken dat je sneller verkiezingen kan houden niet uit."
De Kieswet schrijft voor dat verkiezingen op een woensdag plaatsvinden. Het is dus 22 november geworden.
Saillant detail: in 2006 waren de vervroegde Kamerverkiezingen ook op 22 november. Die waren nodig nadat op 30 juni het kabinet-Balkenende II was gevallen. Dit jaar viel het kabinet een week later, op 7 juli.
