De val van Rutte IV heeft onvermijdelijk gevolgen voor het beleid. Het kabinet is sinds gisteren demissionair. Dat betekent dat ministers en staatssecretarissen enkel nog lopende zaken afhandelen. Omstreden of gevoelige onderwerpen moeten ze overlaten aan het volgende kabinet.
De Tweede Kamer bepaalt welke onderwerpen 'controversieel' zijn en dus niet worden behandeld. In principe beslist de Kamer dat bij meerderheid, maar het is goed gebruik om ook de wens van een aanzienlijke minderheid in acht te nemen. Het idee erachter is dat een vertrekkend kabinet zo niet in een haasttempo omstreden zaken moet regelen.
Direct na de val van het kabinet begonnen partijen zich al te roeren over wat er op de lijst met controversiële onderwerpen moet staan. Zo liet PVV-Kamerlid Fleur Agema weten dat wat haar betreft alle zorgbezuinigingen moeten worden stopgezet.
In de ijskast
Het illustreert de uiteenlopende visies in de Kamer over onderwerpen die "in de ijskast" zouden moeten of die juist zo urgent zijn, waardoor behandeling niet kan wachten op een nieuw kabinet. Na het demissionair worden van het vorige kabinet was er bijvoorbeeld brede overeenstemming dat de bestrijding van de coronacrisis 'gewoon' moest doorgaan.
In het geval van het huidige demissionaire kabinet zijn er veel lopende dossiers die waarschijnlijk te gevoelig liggen om er op korte termijn zaken over te kunnen doen. Demissionair premier Mark Rutte noemde gisteravond zelf stikstof, de woningmarkt en migratie. "Nederland wacht op oplossingen en niet op uitstel", zei hij daarover. "Het is spijtig dat uitstel er nu onvermijdelijk toch komt."
Nu het kabinet is gestruikeld over asielbeleid ligt het niet voor de hand dat daarover in demissionaire staat wél knopen over worden doorgehakt. Tegelijk geldt: als er acute problemen zijn, zoals een overvol aanmeldcentrum in Ter Apel, zullen er toch besluiten moeten worden genomen.
Stikstof en klimaat
De aanpak van het stikstofprobleem (met daaraan gekoppeld de toekomst van de landbouw) had al een knauw gekregen door het mislukken van het landbouwakkoord en het voorgenomen openbreken van het coalitieakkoord. De komende tijd valt op dit vlak dus niets nieuws te verwachten.
Ook is het de vraag hoe het verder gaat met klimaatmaatregelen, zoals de plannen voor een lagere energiebelasting bij minder gasgebruik en subsidies voor de aanschaf van tweedehands elektrische auto's. Kamerlid Raoul Boucke van coalitiepartij D66 liet al weten dat het kabinet demissionair is, "maar klimaatverandering niet". Volgens hem moet er doorgegaan worden met "ambitieus beleid". Het is de vraag of de rest van de Kamer er ook zo over denkt.
Koopkracht, arbeid en wonen
Mogelijk is ook de compensatie voor inflatie en energieprijzen een te gevoelig thema om op te pakken voor het demissionaire kabinet. In aanloop naar Prinsjesdag wilde het kabinet aan de slag met een pakket aan koopmaatregelen voor huishoudens.
Dan is er nog de beoogde hervorming van de arbeidsmarkt met een verbod op nulurencontracten, strengere regels voor tijdelijke contracten en een verplichte verzekering tegen arbeidsongeschiktheid. Het kabinet presenteerde de plannen in april, in de hoop dat de Kamer ze een jaar later zou behandelen. Dat staat nu op losse schroeven. "Dat hele wetgevingstraject gaat nu stilvallen, maar de arbeidsmarkt kan niet wachten op een nieuw kabinet", zo stelde vakbond CNV vanochtend.
Ingrijpen in de woningmarkt is eveneens een mogelijk te controversieel onderwerp. De plannen van minister Hugo de Jonge draaien om meer bemoeienis van de overheid, meer sociale huur en vooral veel meer bouwen. Want de nood op de woningmarkt is hoog, maar door de val van het kabinet komt de aanpak van die problematiek hoogstwaarschijnlijk op een lager pitje te staan.
Belastingen, Groningen en kinderopvang
Hetzelfde geldt voor onderwerpen als de financiering van de kinderopvang (hervorming van het stelsel was eerder al uitgesteld), een mogelijke verhoging van het sociaal minimum, het vereenvoudigen van het belastingstelsel en het afschaffen van de toeslagen en de toekomst van Schiphol en vliegveld Lelystad.
Premier Rutte benoemde zelf gisteravond drie onderwerpen die wat hem betreft geen hinder mogen ondervinden van de val van het kabinet. In de dossiers 'Groningen' en het kinderopvangtoeslagschandaal gaat het demissionaire kabinet zorgen "dat alle stappen worden gezet". Ook de hulp aan Oekraïne blijft "volledig" doorgaan, benadrukte hij.
Op alle andere onderwerpen gaat het demissionaire kabinet volgens Rutte proberen om "zo verstandig mogelijk beleid te voeren".
