Kroning laat veel Australiërs en Nieuw-Zeelanders koud, en daar staan ze niet alleen in

• Meike Wijers

  correspondent Australië

Terwijl het openbare leven in het Verenigd Koninkrijk stilligt vanwege de kroning van koning Charles, is het een gewone zaterdagavond in Australië en Nieuw-Zeeland. Liefhebbers kunnen de ceremonie volgen op radio en televisie. Een aantal belangrijke overheidsgebouwen, zoals het parlement in Canberra, is verlicht in koninklijk paars. Er worden saluutschoten afgevuurd ter ere van de koning, maar een groot feest blijft uit.

Veel Australiërs en Kiwi's laten het historische evenement aan zich voorbijgaan, op een paar koninklijke lunches na. In tegenstelling tot de onderdanen in het Verenigd Koninkrijk heeft men hier geen nationale vrije dag op maandag.

Charles is niet alleen gekroond als koning van het Verenigd Koninkrijk, maar ook van veertien andere landen. Dit is een groep binnen het grotere Gemenebest, dat 56 landen telt. Deze voormalige koloniën, de zogeheten 'realms', zijn onafhankelijke landen als Canada, Australië, Nieuw-Zeeland en een aantal eilandstaten in het Caribisch gebied en de Stille Oceaan, zoals Jamaica en de Bahama's.

Toch werden de veertien andere landen waar hij de koning is niet bij naam genoemd tijdens de ceremonie. Dat is in Australië niet in goede aarde gevallen. "Dit is ook de dag dat Charles officieel gekroond wordt als koning van Australië, maar ons land wordt niet eens genoemd. Dat is wel teleurstellend", zei koningshuiskenner Juliet Rieden in de live-uitzending van de Australische publieke omroep ABC.

Op politiek niveau is in zowel Australië als Nieuw-Zeeland steun voor de republikeinse beweging. Vooral in Australië leeft dat sentiment al jaren. In 1999 stemde een kleine meerderheid van 55 procent van de Australiërs nog tegen een republiek bij een referendum. Dat had vooral te maken met de populariteit van koningin Elizabeth.

Maar dat is inmiddels lang geleden. Peilingen wijzen erop dat een referendum voor een republiek nu wél zou slagen. Premier Albenese heeft vorig jaar een 'staatssecretaris voor de republiek' aangesteld, en hij heeft een nieuw referendum over de monarchie beloofd.

Ook in Nieuw-Zeeland staat de monarchie ter discussie. De nieuwe premier Hipkins zegt dat hij voorstander is van een republiek, al is een referendum voorlopig "geen prioriteit".

De beperkte interesse in de kroning van Charles is ook terug te zien in de media-aandacht. Terwijl voor de begrafenis van koningin Elizabeth zo'n dertig journalisten van de Australische publieke omroep naar het Verenigd Koninkrijk vlogen, is nu alleen de correspondent voor het Verenigd Koninkrijk aanwezig.

Tijdens de live-uitzending schoven vooral republikeinen aan om commentaar te leveren, tegenover één monarchist. Er is veel ruimte voor kritiek op het koningshuis. Het koloniale verleden, dat gepaard ging met slavernij en onderdrukking, roept vragen op over de blijvende band met de vorst.

Eerder deze week stuurden inheemse leiders, waaronder Aboriginal en Maori vertegenwoordigers, een brief naar Charles waarin ze hem vroegen het slavernijverleden van het koningshuis te erkennen, herstelbetalingen te doen en geroofde kunstschatten terug te geven. Zij zijn niet de enigen die erop aandringen dat Charles deze zwarte geschiedenis onder ogen komt, dit sentiment leeft ook in de bredere samenleving.

De beperkte aandacht voor de kroning in deze delen van het koninkrijk is tekenend voor de afnemende invloed van het Britse rijk. Dat werd al een stukje kleiner in 2021, toen Barbados een republiek werd. De verwachting is dat deze afscheiding van het koningshuis een domino-effect teweegbrengt, en het ooit zeer machtige Britse rijk in de komende jaren wellicht ook Australië en Nieuw-Zeeland gaat verliezen.