Rutte biedt excuses aan voor Nederlands slavernijverleden, 'geen punt, maar een komma'
Premier Rutte heeft, zoals verwacht, namens de Nederlandse staat excuses aangeboden voor het slavernijverleden. In een toespraak in het Nationaal Archief in Den Haag zei Rutte dat de Nederlandse overheid eeuwenlang slavernij mogelijk heeft gemaakt, heeft gestimuleerd, in stand gehouden en ervan heeft geprofiteerd.
"Eeuwenlang zijn in naam van de Nederlandse staat mensen tot handelswaar gemaakt, uitgebuit en mishandeld. Eeuwenlang is onder Nederlands staatsgezag de menselijke waardigheid met voeten getreden op de meest afschuwelijke manier. En te weinig hebben opeenvolgende Nederlandse regeringen na 1863 gezien en erkend dat het slavernijverleden een negatieve doorwerking had en heeft. Daarvoor bied ik namens de Nederlandse regering excuses aan."
Daarna sprak hij die zin uit in het Engels, Sranantongo en Papiaments, de talen die gesproken worden in Suriname en het Caribische deel van het koninkrijk.
Bekijk hier hoe Rutte zijn excuses aanbood:
De regering richt zich met de excuses tot een brede groep mensen. Rutte: "Postuum aan alle tot slaaf gemaakten die wereldwijd onder dat handelen hebben geleden. Aan hun dochters en zonen en al hun nazaten tot in het hier en nu."
"Dat doen we niet om schoon te schip te maken", zei de premier, om aan te geven dat er de komende tijd nog meer momenten zullen zijn waarop er over het slavernijverleden zal worden gesproken. "We doen dit, en we doen dit nu, om staande op de drempel van een belangrijk herdenkingsjaar, samen de weg vooruit te vinden. We delen niet alleen het verleden, maar ook de toekomst. Dus zetten we vandaag een komma, geen punt."
Het kabinet wil samen met organisaties uit Nederland, Suriname en de Caribische eilanden werken aan meer kennis over het slavernijverleden en aan meer bewustwording, erkenning en begrip.
"Dat proces vraagt tijd en we kunnen het werk alleen in gezamenlijkheid doen. Op weg naar die belangrijke symbolische datum 1 juli 2023. Daarna, in het hele herdenkingsjaar, en in de jaren die daarop volgen", zei de premier.
De slavernij moet wat Rutte betreft erkend worden als een misdaad tegen de menselijkheid. "Miljoenen mensen is leed aangedaan. Leed dat nog steeds doorwerkt. Nederland moet zijn aandeel daarin onder ogen zien. De getallen zijn onvoorstelbaar, het leed nog onvoorstelbaarder."
Nederlands-Indië
Rutte bood niet expliciet excuses aan voor de slavenhandel die plaatsvond in het voormalig Nederlands-Indië, maar hij verwees er wel een aantal keren naar. Zo sprak hij over de 660.000 tot 1 miljoen mensen die in Azië zijn verhandeld onder verantwoordelijkheid van de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC).
Ook memoreerde hij het jaartal 1860, toen de slavernij in Nederlands-Indië werd afgeschaft. Sommige onderzoekers zeiden in de aanloop naar vandaag dat ze verbaasd waren dat de excuses vooral op Suriname en de Caribische eilanden zijn gericht en dat dezelfde praktijken in de Oost genegeerd worden.
Volgens de premier voelt ook koning Willem-Alexander zich persoonlijk zeer betrokken bij het onderwerp. Hij zal op 1 juli volgend jaar, als het precies 150 jaar geleden is dat er daadwerkelijk een einde aan de slavernij kwam, aanwezig zijn bij de Keti Koti-herdenking. Of de koning daar opnieuw excuses zal aanbieden, zoals veel nazaten van tot slaaf gemaakten graag willen, is niet duidelijk.
Rutte verwees naar het boek Wij slaven van Suriname van Anton de Kom. Daaruit blijkt volgens hem dat er "geen maat stond op de wreedheid en willekeur" tijdens de slavernij. "Er was sprake van geseling, marteling met de dood tot gevolg, het afhakken van ledematen en het brandmerken, in het gezicht."
'Ik had het mis'
De premier heeft naar eigen zeggen de laatste jaren een omslag in zijn eigen denken gezien. "Ik dacht: de slavernij is een geschiedenis die ver achter ons ligt. Ik had het mis. Want eeuwen van onderdrukking en uitbuiting werken door in het hier en nu. In racistische stereotypen, in discriminerende patronen van uitsluiting, in sociale ongelijkheid. En om dat te doorbreken, moeten we ook het verleden open en eerlijk onder ogen zien."
Hij heeft ook bij zijn bezoek aan Suriname, eerder dit jaar, gezien hoe de slavernij daar in het heden doorwerkt, "ook spiritueel".
Rutte erkende dat de aanloop naar vandaag beter had gekund. Er was veel kritiek nadat was uitgelekt dat 19 december de dag zou worden dat het kabinet de excuses zou aanbieden. Organisaties van nazaten voelden zich overvallen en wilden liever 1 juli 2023 als dag voor verontschuldigingen.
"We weten dat er niet één goed moment is voor iedereen, niet de juiste woorden voor iedereen, niet één juiste plaats voor iedereen. Maar laat dat geen reden zijn dan maar niets te doen. We moeten met elkaar stappen vooruitzetten. We moeten met elkaar verder komen."
