Republikeinen op winst in Huis, nek-aan-nekrace voor Senaat
De tussentijdse verkiezingen in de VS zijn nog niet uitgelopen op de grote Republikeinse overwinning die door velen werd verwacht. De Republikeinen staan in de voorlopige uitslagen op winst in het Huis van Afgevaardigden. In de Senaat ziet het er voor de Democraten iets rooskleuriger uit dan werd verwacht.
De Republikeinse leider in het Huis, Kevin McCarthy, heeft de overwinning al opgeëist, maar die is volgens analisten nog niet zeker. Zijn partijgenoot in de Senaat, Lindsey Graham, is teleurgesteld. Hij had veel meer stemmen voor de Republikeinen verwacht. Hij blijft echter geloven in een overwinning in beide kamers van het Congres.
De conservatieve columnist en speechschrijver Marc Thiessen vraagt zich af waarom een monsterzege voor de Republikeinen is uitgebleven, terwijl ze de Democraten in zijn woorden hadden kunnen afstraffen voor de inflatie, de migratiegolf en de grootste criminaliteitstoename sinds de jaren negentig. "De Republikeinse Partij moet eens goed in de spiegel kijken. Dit is een absolute ramp."
Het is nog onduidelijk hoe de zetelverdelingen er precies uit komen zien en wat de gevolgen zullen zijn voor de regering van president Biden. Als de Republikeinen zowel in het Huis als de Senaat de macht in handen krijgen, is Biden de rest van zijn ambtstermijn vleugellam. Die ambtstermijn duurt nog twee jaar.
Onder meer in Nevada kan het nog dagen duren voordat bekend wordt wie de vacante Senaatszetel krijgt.
In het Huis van Afgevaardigden staan de Republikeinen sinds 07.45 uur Nederlandse tijd per saldo op een winst van zes zetels. In de Senaat hebben de Democraten zeker een zetel erbij gekregen. De uitslagen van onder meer Arizona, Nevada en Georgia zijn nog niet binnen.
Bij de verkiezingen voor de Senaat in Pennsylvania ging de zetel naar de Democraat John Fetterman. Pennsylvania werd net als Arizona, Nevada en Georgia tot de cruciale staten gerekend. De overwinning van Fetterman is een klap voor de Republikeinen: het is de eerste Senaatszetel die voor hen verloren gaat.
Fragmenten van Fettermans overwinningspeech:
Bij de Senaatsverkiezingen in Georgia zijn de verschillen zo klein dat de verkiezing mogelijk opnieuw moet plaatsvinden. "Het is heel, heel erg spannend", zegt NOS-verslaggever Simone Tukker. "Hier in Georgia is de regel dat je de meerderheid van de stemmen moet halen. Als geen van de kandidaten de 50 procent haalt, zijn er op 6 december opnieuw verkiezingen."
In Georgia zijn de gouverneur en de hoogste ambtenaar, de secretary of state, herkozen. Beiden zijn Republikeinen die na de door Trump verloren presidentsverkiezingen van 2020 de opdracht van Trump negeerden om de uitslag te manipuleren. Zo belde Trump de secretary of state en zei dat hij nog 11.000 stemmen voor hem moest 'vinden'. "Maar deze twee mannen hielden de rug recht, en dat is blijkbaar door de kiezers gewaardeerd", zegt correspondent Marieke de Vries.
Arizona
In het westen van de VS zijn alle ogen gericht op Arizona, een traditioneel 'rode' staat die in 2020 verrassend naar Biden ging. Daar spant het erom wie de nieuwe gouverneur wordt: de aan Donald Trump loyale Republikein Kari Lake of de Democraat Katie Hobbs.
De zittende Democratische senator uit Arizona Mark Kelly, de voormalig astronaut, is verwikkeld in een strijd met de Republikein Blake Masters. In de voorlopige uitslag gaat Kelly ruim aan de leiding, maar dat kan nog veranderen. Masters is een politieke nieuwkomer die gesteund wordt door Trump.
Meerderheid in de Senaat
De Democraten en de Republikeinen staan in de Senaat beide op 48 zetels. Om zeker te zijn van een meerderheid, hebben de Democraten 50 zetels nodig.
In het Huis van Afgevaardigden stonden de Democraten om 10.45 uur (NL tijd) op 172 zetels tegenover 199 voor de Republikeinen. De Republikeinen staan dus op voorsprong - maar het is nog te vroeg voor conclusies. Zo'n 60 zetels moeten nog worden vergeven.
Afgelopen dag konden de Amerikanen een volledig nieuw Huis van Afgevaardigden kiezen, en een derde van de zetels in de Senaat stond op het spel. Ook kon gestemd worden voor nieuwe gouverneurs, openbaar aanklagers en topambtenaren.
