Waarom het Noordpoolgebied veel sneller opwarmt dan de rest van de wereld
Een grote wetenschappelijke expeditie verlaat vandaag de bewoonde wereld op Spitsbergen. Een schip met vijftig wetenschappers vertrekt naar Edgeøya, dat aan de oostkant van de Spitsbergen-eilandengroep ligt. Het is de snelst opwarmende plek op aarde. Is de temperatuur wereldwijd gemiddeld met 1,2 graden gestegen, op Edgeøya is de stijging gemiddeld 6 graden. De NOS doet de komende weken verslag van de expeditie.
Nu geven we antwoord op zes vragen:
1. Waarom warmt het Noordpoolgebied sneller op dan de rest van de wereld?
Dat heeft verschillende oorzaken. Wereldwijd is de temperatuur op aarde sinds het begin van de industriële revolutie met 1,2 graad gestegen. Maar er zijn grote regionale verschillen; het Noordpoolgebied is twee à drie keer zoveel opgewarmd. De belangrijkste oorzaak van de opwarming is de uitstoot van broeikasgassen, maar in het Arctische gebied komen daar nog andere effecten bij. Eén daarvan is het albedo-effect: door het smelten van het drijvende ijs op de zee rond de Noordpool, wordt het zonlicht minder weerkaatst. In plaats daarvan gaat de warmte direct de zee in. Dat het water warmer wordt, leidt tot het nog sneller wegsmelten van zee-ijs.
2. Hoeveel zee-ijs is er al verdwenen?
Het ijs op de Arctische oceaan neemt in oppervlakte elk jaar gemiddeld met bijna 80.000 vierkante kilometer af. Dat is ongeveer twee keer Nederland. Sinds de satelliet-metingen begonnen in 1978 is al bijna de helft (45 procent) van het ijsoppervlak verdwenen. Ook de dikte van het ijs is flink afgenomen. Was het eerst meters dik, nu is het op veel plaatsen flinterdun. Als je de dikte en het oppervlak combineert, dan is ongeveer 75 procent van alle zee-ijs verdwenen.
3. Leidt het smelten van het ijs in het Noordpoolgebied tot zeespiegelstijging?
Niet direct. Zee-ijs drijft op water, en als het smelt neemt daarmee niet de hoeveelheid water toe. Indirect is er wel effect. Want door het verdwijnen van het zee-ijs wordt de regio snel warmer, en daardoor smelt ook het landijs in gebieden als Groenland, Siberië, Spitsbergen en Canada. Dat ijs stroomt naar zee, en dat leidt wel tot zeespiegelstijging.
4. Heeft de snelle opwarming op de Noordpool ook effect op de rest van de wereld?
Ja. Laaggelegen gebieden op aarde maken zich zorgen over zeespiegelstijging. Daarnaast heeft de opwarming in het Noordpoolgebied consequenties voor planten en dieren in andere delen van de wereld, zowel op land als in de zee, en ook op weerpatronen. Zo leiden de warmere winters in het noorden mogelijk ook tot hogere temperaturen in de winter bij ons.
5. Wat brengt de toekomst?
In september 2012 bereikte de omvang van het ijs rond de Noordpool zijn kleinste omvang tot nu toe. De kans bestaat dat dit negatieve record dit jaar gebroken wordt.
Wetenschappers wijzen erop dat het verdwijnen van het zee-ijs een plotselinge enorme temperatuursverandering met zich mee kan brengen. Is de lucht vlak boven het zee-ijs geregeld -20 tot -30 graden, zodra het ijs weg is stijgt de temperatuur tot rond het vriespunt; een plotselinge stijging van tientallen graden.
Verwacht wordt dat over een paar decennia de Noordpool in de zomer helemaal ijsvrij is. Dat is dan voor het eerst sinds er mensen zijn op aarde. Welke gevolgen dat heeft is nog onzeker. Onderzoek laat grote verschillen zien: van relatief weinig impact tot ingrijpende gevolgen, zoals grote veranderingen in het weer, ook in Nederland.
6. Is het echt nodig om als NOS mee te gaan, aangezien dit tot extra CO2-uitstoot leidt?
Het is de tweede keer dat deze bijzondere expeditie plaatsvindt en sinds de vorige keer (7 jaar geleden) is er veel gebeurd boven de poolcirkel. Wetenschappers doen hun best om de gevolgen van de opwarming te onderzoeken en - hoe moeilijk ook - iets te zeggen over de betekenis daarvan voor de toekomst.
De NOS heeft besloten mee te gaan om zelf over de expeditie te kunnen berichten en de effecten van de opwarming van de aarde zelf zichtbaar te kunnen maken. In het Noordpoolgebied is de opwarming extra goed te merken en dat maakt het relevant nu terug te gaan naar Spitsbergen en de expeditie te volgen.
Hoewel er discussie over bestaat, heeft de NOS besloten om de CO2-uitstoot van de vluchten van verslaggever Emil van Oers, klimaatredacteur Heleen Ekker en cameraman Geert Kanters te compenseren.
Nog meer weten over de reis? Emil van Oers en Heleen Ekker beantwoordden eerder jullie vragen. Kijk de Q&A hier terug:
