De ceo's van de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) en Shell hebben in hun verhoor voor de parlementaire enquêtecommissie aardgaswinning 'beschamende' en onjuiste uitspraken gedaan. Zij hadden niet mogen beweren dat de situatie in Groningen technisch veilig is, want dat "wordt niet bepaald door oliemaatschappijen, maar door de overheid". Dat zei de baas van Staatstoezicht op de Mijnen (SodM), Theodor Kockelkoren, die vanochtend zijn opwachting maakte op de laatste dag van verhoren van de commissie.
Volgens het SodM is het nog helemaal niet veilig en moeten er nog duizenden huizen in het gebied versterkt worden. Over de uitspraken van zowel de baas van de NAM, Johan Atema, als van Shell-topman Ben van Beurden gisteren, zei Kockelkoren: "Ik vind dit heel teleurstellend. En ook beschamend. Dat we over de ruggen van mensen in Groningen heen een verkeerde discussie voeren. Ze slaan de plank mis."
Hij maakte verder duidelijk dat bij zijn aantreden in 2018 de NAM en het ministerie van Economische Zaken (EZ) nog altijd "vier handen op één buik" waren, "een ongezonde houding die onze rol bemoeilijkte." Over ambtenaren van het ministerie, zei hij: "Het werd mij duidelijk dat de lijnen tussen EZ en de NAM wel heel erg kort waren."
Ook was er op het ministerie te weinig besef van de onveiligheid in Groningen, en hij snapt niet hoe dat kan. "Hoe kan het zijn dat je de urgentie niet voelt, als je ziet dat een provincie zo aan het lijden is?"
Modellen ongeschikt
Zowel de NAM als Shell baseert zich bij uitspraken over veiligheid op modellen van onderzoeksinstelling TNO, die daar in de ogen van Kockelkoren eigenlijk niet geschikt voor zijn: "Dat moeten ze niet doen, daar moeten ze mee stoppen."
De modellen bieden een risico-inschatting van wat er gebeurt in de ondergrond van het aardgaswinningsgebied: hoe door gaswinning onder meer zandsteenlagen worden ingedrukt, breuken onder spanning komen te staan en welke invloed grondsoorten uitoefenen.
Maar wat ontbreekt, aldus Kockelkoren, is de inspectie ter plekke van hoe een huis eraan toe is. De modellen zijn nuttig, maar je kan ze niet gebruiken om uitspraken te doen over de veiligheid, vindt hij.
Het verhoor maakte duidelijk dat er niet alleen tien jaar geleden sprake was van een machtsstrijd over de Groningse gaswinning, maar ook vier jaar geleden nog. Die strijd vond plaats tussen enerzijds de toezichthouder SodM en anderzijds de NAM, en aandeelhouders Shell en ExxonMobil. Kockelkoren signaleerde dat het ministerie te vaak de kant koos van deze oliebedrijven.
De wetgever bepaalt wat mijn taak is, en niet een afdeling van het ministerie.
Hij vertelde dat het Staatstoezicht zich gaandeweg is gaan bemoeien met de versterkingsoperatie in Groningen. Volgens hem was dat logisch, omdat het versterken van huizen belangrijk is voor de veiligheid van mensen, maar ambtenaren van EZ vonden het niet wenselijk. Kockelkoren: "De wetgever bepaalt wat mijn taak is, en niet een afdeling van het ministerie."
Ook verschilden het ministerie en het SodM van mening over het aantal huizen dat versterkt moet worden. "Er was een soort geloof bij het ministerie dat het om zo'n 3000 huizen zou gaan." Het departement baseerde zich daarbij in de lezing van Kockelkoren op een berekening van de NAM.
Maar het SodM zelf ging uit van veel hogere getallen. Uiteindelijk wordt er nu van uitgegaan dat er 27.000 huizen geïnspecteerd moeten worden, waarvan naar schatting ongeveer de helft versterkt moet worden.
Kockelkoren noemt de lage aanname "fataal", omdat die leidde tot een vertraging van de versterkingsoperatie en Groningers nog altijd onveiliger zijn dan de rest van Nederland. Dat zit hem niet alleen in onveilige huizen, maar ook doordat kwetsbare mensen kunnen overlijden door jarenlange stress als gevolg van meervoudige schade aan hun huis door aardbevingen.
Positie Staatstoezicht onduidelijk
Kockelkoren vindt nog altijd niet duidelijk wat de positie is van het Staatstoezicht op de Mijnen. Hij hoorde oud-minister Wiebes van Economische Zaken in diens verhoor bij de enquête zeggen dat het SodM ook toezicht houdt op de minister. "Maar van ambtenaren hoorde ik: dat kan helemaal niet." Over de rol van een toezichthouder zou geen discussie moeten bestaan, meent Kockelkoren.
Ellemijn de Vries van 15 groeide op in Groningen. Thuis draaide het vaak om de aardbevingen door de gaswinning. Dat veroorzaakte veel stress en problemen.
