Vastgebonden en onder schot: het trauma waar Cruijff niet over mocht spreken

Johan Cruijff zou op 25 april 75 jaar zijn geworden. We staan deze dagen op verschillende momenten stil bij deze mijlpaal. Vandaag: de impact van de overval.

Het was maandagavond 19 september 1977 rond half tien 's avonds aan de Calle de los Caballeros nummer 64, op de derde verdieping. Huize Cruijff in Barcelona. Johan keek op televisie naar basketbal, de kinderen Chantal (6), Susila (5) en Jordi (3) lagen al op bed. De portier van de flat belde. Vrouw Danny nam op.

Er stond een Nederlandse meneer met een pakje voor de deur en dat wilde hij persoonlijk overhandigen, meldde de portier. Laat maar boven komen, zei Danny. Toen de man enkele ogenblikken later aan de deur van Cruijff het pakje overhandigde, haalde hij een geweer tevoorschijn. Het begin van een overval met verstrekkende gevolgen.

Podcast 'De Onbekende Cruijff'

Wat is er precies gebeurd en zorgde de overval er inderdaad voor dat Cruijff afwezig was bij het WK van 1978? Kees Jongkind en Monique Tesselaar sloten zich op in een aparte kamer op de redactie van Studio Sport, met hulplijn NOS-correspondent Edwin Winkels vanuit Barcelona, en zochten het uit.

Het leverde een aflevering op in de podcastserie 'De Onbekende Cruijff', waarin de makers van Andere Tijden Sport minder bekende kanten uit Cruijffs leven en voetbalcarrière onderzoeken. De hele podcastserie is hier te beluisteren of in je favoriete podcast-app.

De overvaller richtte zijn geweer op het hoofd van Cruijff en bond de toenmalige ster van FC Barcelona met handen en voeten vast. Door het rumoer werd dochtertje Chantal wakker. Ze keek om het hoekje. Op dat moment vluchtte Danny gillend naar het trapportaal en rende de overvaller achter haar aan.

De buren werden gealarmeerd door het gegil en wisten de overvaller te overmeesteren. De overvaller had in alle consternatie zijn geladen wapen en zakmes achtergelaten. Toen Cruijff zichzelf met moeite had bevrijd van de touwen, pakte hij het wapen op en rende naar het trappenhuis.

Cruijff richtte het geweer op de overvaller en zei: "Zo, hoe voelt het nu om zelf bedreigd te worden of een wapen op je gericht te zien?"

Carlos Gonzalez Verburg was de naam van de overvaller. Een halve Nederlander. Hij woonde lang in Rotterdam, werkte in de haven, was gescheiden en had vier kinderen. Na een korte gevangenisstraf leefde Gonzalez Verburg verder in anonimiteit. In 2014 stierf hij een stille dood.

"Op zijn begrafenis in Rotterdam klonk Un canto a Galicia van Julio Iglesias", weet NOS-correspondent Edwin Winkels.

Cruijff en zijn gezin waren getekend voor het leven. Een traumatische ervaring. Alleen liet Cruijff zich publiekelijk aanvankelijk niet in die bewoordingen uit.

In een interview enkele weken na de overval vroeg Kees Jansma hem naar de impact van de overval op zijn beslissing niet naar het WK van 1978 te gaan. "Die beslissing heb ik al heel lang geleden genomen, in principe heeft het er niks mee te maken", reageerde Cruijff. "Maar het is wel een puntje meer."

Slechts een puntje meer, noemde Cruijff het toen. Ietwat oppervlakkig, Alsof het niet zo belangrijk was. En daarmee wist het Nederlandse publiek niet dat de overval voor een drastische ommekeer in het leven van Cruijff had gezorgd.

Er werd door de omroep TROS zelfs een actie op touw gezet om Cruijff over te halen toch mee te gaan naar het WK in Argentinië. 'Trek Cruijff over de streep' heette de actie en zanger Vader Abraham zorgde voor de muzikale ondersteuning.

Cruijff voelde zich gevleid door de steun, maar het veranderde niets aan zijn beslissing. Hij bleef op zijn tong bijten. "Het zijn een hele hoop dingen bij elkaar", zei hij in het praatprogramma Voor de vuist weg tegen Willem Duys. "Geen zin om uit te leggen. Geen zin in discussies."

"Waarom zegt hij het niet gewoon?", vraagt Kees Jongkind zich af in de podcast. "Iedereen had het begrepen als hij zegt dat hij na zo'n overval niet naar het WK gaat." Dezelfde vraag leeft bij mede-podcastmaker Monique Tesselaar: "Hij maakt het zichzelf heel moeilijk."

Telegraaf-journalist Jaap de Groot, vriend van Cruijff, weet de reden. "In die periode was er een trend in Spanje om familieleden van bekende sporters en artiesten te ontvoeren", zegt hij. "Hij had expliciet van de politie te horen gekregen om het dood te zwijgen en er niet over te beginnen. Anders zou hij psychopaten op een idee brengen."

Voor het blad Helden reisden Barbara en Frits Barend dit jaar naar Barcelona voor een gesprek met Jordi over zijn vader. Hierin spreekt de zoon van Cruijff ook over de overval, met moeder Danny naast hem.

"Dat mijn vader in 1978 niet meeging naar het WK in Argentinië, had direct te maken met de overval in ons huis een jaar eerder", aldus Jordi. "Ze werden vastgebonden en onder schot gehouden, vreselijk natuurlijk. Mijn moeder kreeg de schuld dat hij niet mee naar Argentinië ging, maar dat was een heel duidelijke beslissing van hen samen."

Pas in 2008, meer dan dertig jaar na dato, sprak Cruijff voor het eerst zelf over de hoofdreden voor het missen van het WK. "Als jij met een geweer op je hoofd op de grond ligt en vanuit een ooghoek een kind om de hoek ziet kijken", zei Cruijff in De Reünie, "staat niets meer in geen enkele verhouding."

In de maanden na de overval leefde Cruijff met beveiliging van de politie in huis. Zijn kinderen gingen onder politiebegeleiding naar school en onderweg stond de politie paraat.

Hij besloot zijn familie niet meer voor een langere periode alleen te laten, ook niet tijdens een wereldkampioenschap.