Staatsschuld blijft ondanks corona onder EU-maximum, maar is dat wel nodig?
De Nederlandse staatsschuld is tijdens de coronacrisis minder gestegen dan eerder gedacht. Dinsdag is het Prinsjesdag en zal het ongetwijfeld gaan over het huishoudboekje van de overheid en wat te doen.
Moet Nederland zijn schuld gaan verlagen om zo een goed uitgangspunt te hebben voor als er weer een crisis aankomt? Of kunnen we de staatsschuld laten oplopen? Daarover verschillen de meningen onder economen.
Bekijk eerst deze video over hoe de staatsschuld zich afgelopen tijd heeft ontwikkeld:
De staatsschuld is dus onder de EU-grens van 60 procent van het bruto binnenlands product gebleven. "Het is goed nieuws dat we daaronder bleven ondanks al die grote uitgaven", zegt Lex Hoogduin, hoogleraar economie aan de Rijksuniversiteit Groningen.
"We hadden financieel de ruimte om daaronder te blijven, doordat in de jaren hiervoor de begroting op orde was. Daarom is het ook belangrijk om in de toekomst verstandig begrotingsbeleid te blijven voeren. We hoeven ook niet veel in te grijpen om weer ruimte onder die 60 procent op te bouwen voor een volgende crisis."
'Geen argumenten voor minder dan 60 procent'
Volgens Marieke Blom, hoofdeconoom van ING, is het fijn dat de staatsschuld niet hard opliep, maar dat die onder die magische 60 procent bleef maakt niet veel uit. "Dat is een politiek afgesproken grens. Er zijn geen sterke economische argumenten om eronder te blijven. De meeste economen denken dat schulden tot 90 procent van het bbp niet echt een probleem zijn."
Coen Teulings, hoogleraar aan de Universiteit Utrecht en voormalig directeur van het Centraal Planbureau, is het daarmee eens. "Bijna alle eurolanden, inclusief Duitsland, hebben langdurige staatsschulden van hoger dan 60 procent. Het is een publiek geheim dat die grens moet worden aangepast, omdat die geen enkele praktische betekenis meer heeft."
Blom vindt dat de overheid gemiddeld meer mag uitgeven dan er binnenkomt. "Nederland zou met jaarlijks een klein gat op de begroting nog altijd de schuldquote (de schuld ten opzichte van de economie) kunnen stabiliseren. We kunnen ons dus een iets ruimere begroting permitteren."
'Meer dan genoeg bestedingsruimte'
"Overheidsuitgaven waarvan je zeker weet dat er rendement tegenover staat, die moet je echt doen", zegt Blom. "Denk bijvoorbeeld aan sommige onderwijsuitgaven, die zich later uitbetalen. Ook voor sommige klimaatinvesteringen mag de overheid lenen, ook als de toekomstige generatie niet financieel profiteert maar wel profiteert van een betere leefomgeving."
Volgens Blom heeft Nederland voorlopig voldoende bestedingsruimte, ook als er weer een crisis komt. "Sommigen zeggen: een afgebouwde schuld geeft lekker veel ruimte. Maar er is niet veel bewijs voor dat Nederland, ook met een hogere schuld, geen ruimte voor extra uitgaven zou hebben. Uiteindelijk is het vooral belangrijk dat een land een schuld kan stabiliseren, optimaal is dan waarschijnlijk iets tussen 60 en 90 procent."
Volgens Coen Teulings is een schuld van rond de 80 procent redelijk en zijn er veel dingen waar die extra bestedingsruimte voor gebruikt kan worden. "Denk aan de arbeidsmarkt. Het inhuren van zzp'ers is zo populair omdat het voor bedrijven vaak goedkoper is. Belast mensen in loondienst minder zwaar, zodat bedrijven daar eerder voor kiezen. Investeer in onderwijs, daar gaat het niet goed mee. Maak leraar een aantrekkelijker en uitdagender beroep."
Lage rente
De Europese Centrale Bank zorgt er op dit moment voor dat eurolanden relatief weinig geld kwijt zijn aan hun hoge schulden, door de rente laag te houden en door staatsobligaties, dus leningen van landen, op te kopen. Landen betalen daardoor weinig tot geen rente over hun leningen.
Volgens sommigen betekent dat dat hoge staatsschulden minder problematisch zijn. "Ik vind dat roekeloos", zegt Lex Hoogduin. "Er is geen reden om aan te nemen dat rentes niet weer omhoog kunnen. Dus moet je niet nu beleid voeren dat ervan uitgaat dat rentes laag blijven. Het is hetzelfde als je brandverzekering stopzetten, omdat je huis al 20 jaar niet is afgebrand."
Risico voor wereldeconomie
Italië wordt vaak genoemd als een EU-land met een gevaarlijk hoge staatsschuld, van 160 procent. Daarmee zou het land de kant op kunnen gaan van Griekenland, dat bijna failliet ging en door andere EU-landen gered moest worden. "Dat is de echte zorg, niet of Nederland nou een wat hogere staatsschuld moet hebben", vindt Hoogduin. "Italië gaat de prijs voor die hoge schuld nog wel betalen. En dat is een risico voor de hele eurozone en de wereldeconomie."
