De aarde was in 2023 gemiddeld bijna 1,5 graad warmer dan aan het einde van de 19e eeuw. Daarmee is het vorige wereldwijde hitterecord, uit 2016, ruim gebroken, blijkt uit een analyse van Copernicus, het aardobservatieprogramma van de Europese Unie.
Ook in Nederland was 2023 het warmste jaar ooit, meldde het KNMI twee weken geleden al.
Dat 2023 uitzonderlijk zou worden, was halverwege het jaar al duidelijk. Tijdens hittegolven werd het in Zuid-Europa lokaal 45 graden en werden in China en de VS zelfs temperaturen tot 50 graden genoteerd.
Nog opmerkelijker waren de temperatuur van de Atlantische Oceaan, bosbranden in Canada en de hoeveelheid zee-ijs rond Antarctica: ze braken niet alleen records, maar deden dat ook met zeer grote marges.
Zeven heetste maanden
Ondertussen bleef ook de gemiddelde temperatuur steeds hoog en vanaf juni tot en met december werd zeven maanden op rij het wereldwijde maandrecord gebroken, stelt het rapport.
"Klimaatrecords vielen in 2023 als dominostenen om", zegt Samantha Burgess, adjunct-directeur van Copernicus Climate Change Service. "De temperaturen in 2023 zullen waarschijnlijk hoger zijn dan die van welke periode dan ook in de afgelopen 100.000 jaar."
De voornaamste oorzaak van de wereldwijd hoge temperaturen is de structurele opwarming van de aarde. De concentratie van de twee belangrijkste broeikasgassen, CO2 en methaan, bereikte in 2023 ook recordhoogte, blijkt uit de metingen van Copernicus. Hoe meer broeikasgassen de atmosfeer bevat, hoe meer warmte deze vasthouden en hoe hoger de gemiddelde temperatuur.
Gemiddeld wordt de aarde door deze stijging van broeikasgassen elke tien jaar ongeveer 0,2 graden warmer. Losse jaren kunnen iets koeler of juist nog warmer zijn dan deze trend. Die pieken en dalen zijn vaak het gevolg van natuurlijke temperatuurschommelingen in de oceanen.
2024 mogelijk nog warmer
Zo ontwikkelde halverwege het jaar het natuurlijke klimaatfenomeen El Niño in de Grote Oceaan. Het oppervlaktewater is daar dan rond de evenaar warmer dan normaal - waardoor ook de temperatuur in de atmosfeer verder oploopt.
Het temperatuureffect van El Niño is vaak vertraagd. Het is dus mogelijk dat 2024 het record van 2023 gelijk weer zal breken.
Dat gebeurde ook na de vorige krachtige El Niño, in 2015. Dat jaar werd recordwarm, maar vervolgens overtroffen door 2016. Dat record hield uiteindelijk zeven jaar stand en is volgens Copernicus nu verbroken met een marge van 0,16 graden. Dat is vrijwel precies de snelheid waarmee de aarde opwarmt onder invloed van de stijgende concentratie broeikasgassen.
De precieze gevoeligheid van het aardse klimaat voor een stijgende concentratie CO2 blijft een onzekere factor aan de basis van klimaatwetenschap. Nieuwe inzichten suggereren dat het opwarmende effect mogelijk sterker is dan eerder gedacht en dat het in het verleden deels is gemaskeerd door andere vormen van luchtvervuiling. Dat zou betekenen dat met een verwachte afname van die luchtvervuiling de opwarming in de komende jaren nog verder kan versnellen, met dus een snellere opeenvolging van jaarrecords.
