Gletsjers smelten sneller dan verwacht: zelfs in beste scenario verdwijnt helft deze eeuw

Gletsjers smelten wereldwijd nog sneller dan gedacht. Zelfs als de klimaatdoelen uit het Parijsakkoord worden gehaald, zal bijna de helft aan het einde van de eeuw zijn gesmolten. Bij de huidige opwarming zullen nog veel meer gletsjers verdwijnen, concluderen onderzoekers na een omvangrijk onderzoek dat is gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Science.

De wetenschappers hebben een zeer gedetailleerd model gemaakt op basis van twee decennia aan satellietgegevens van alle 215.000 gletsjers. Daarmee kunnen ze verwachtingen opstellen over de impact van klimaatopwarming. Niet eerder werden zoveel data gebruikt: eerdere onderzoekers gebruikten gegevens van slechts enkele honderden gletsjers voor hun modellen. Vooral de kleine gletsjers met een oppervlakte van een vierkante kilometer of kleiner zijn zeer kwetsbaar.

"Eerdere studies keken naar honderd gletsjers en extrapoleerden vervolgens de resultaten, of keken met satellieten naar de veranderingen in de afgelopen twintig jaar", zegt Bas Altena, glacioloog aan de Universiteit Utrecht, die niet betrokken was bij het onderzoek. "Deze studie heeft die twee methoden samengevoegd, waardoor er een goed beeld ontstaat van de mogelijke toekomst."

De conclusies uit het onderzoek zijn volgens Altena niet verwonderlijk. "Maar de onzekerheidsmarges van de verwachting voor de toekomst zijn veel kleiner geworden. Ik heb er vertrouwen in dat dit een precieze beschrijving is van wat ons mogelijk te wachten staat: de temperatuurambities voor de toekomst zijn nu nog beter gekoppeld aan gletsjerverandering."

Huidig pad: 68 procent van gletsjerijs verloren

De wetenschappers stellen in het onderzoek vast dat in het meest optimistische scenario, dat van het Parijsakkoord, 49 procent van de gletsjers verdwenen is in het jaar 2100. In dat scenario wordt gestreefd naar een temperatuurstijging van maximaal 1,5 graad.

De huidige verwachting is dat de temperatuur met 2,7 graden stijgt ten opzichte van pre-industriële tijden. Dat is dus fors meer dan het streven uit het Parijsakkoord. Als dat zo blijft, verwachten de wetenschappers dat zelfs ruim twee derde (68 procent) van de gletsjers zal smelten. In dat scenario zullen er vrijwel geen gletsjers meer zijn in Centraal-Europa, de Verenigde Staten, West-Canada en Nieuw-Zeeland.

In het minst waarschijnlijke en donkerste scenario, een opwarming van 3 tot 4 graden, kan tot 83 procent van de gletsjers smelten.

"Aan de ene kant kun je stellen dat voor hooggebergte gletsjers het Klimaatakkoord van Parijs te positief is geweest, maar het toont ook aan hoe belangrijk het is om te streven naar maximaal 1,5 graad opwarming", zegt Altena. "De gevolgen van een sterkere opwarming zijn duidelijk."

Zeespiegelstijging

Het smelten zal er volgens de modellen toe leiden dat de zeespiegel stijgt met een extra 9 tot 15 centimeter, afhankelijk van het opwarmingscenario. Dat komt boven op de stijging die toch al ontstaat doordat het opwarmende zeewater uitzet en dus meer ruimte in beslag neemt.

Zo'n zeespiegelstijging zou de leefomgeving van vele miljoenen mensen treffen. Los van de zeespiegelstijging - die overigens nog meer wordt beïnvloed door de smeltende ijskappen dan door smeltende gletsjers - treft het verdwijnen van de gletsjers de watervoorziening van zo'n twee miljard mensen, een groot deel van de wereldbevolking. Ook zou het aanzicht van gebieden als bijvoorbeeld de Alpen, Alaska en de Himalaya ingrijpend veranderen.

"Smeltende gletsjers in het hooggebergte leiden overal tot zeespiegelstijging, maar de gevolgen worden vooral lokaal gevoeld", zegt Altena. "In Centraal-Azië is het bijvoorbeeld van grote invloed op de landbouw. Het smeltwater gaat door meerdere landen en op een gegeven moment is het ijs op. Alleen in het voorjaar is er dan smeltwater van de sneeuw uit de bergen, als het groeiseizoen in het najaar aanbreekt is er geen natuurlijke buffer meer."

'Elke graad maakt verschil'

Mede doordat gletsjers langzaam reageren op temperatuurveranderingen - ze hebben een responstijd van zo'n dertig jaar - gaat er zelfs bij grootschalig succesvol klimaatbeleid veel gletsjerijs verloren. "Wat we ook doen, we gaan veel van de gletsjers verliezen", zegt glacioloog David Rounce van Carnegie Mellon University, die meewerkte aan het onderzoek. "Maar we zijn in staat om een verschil te maken en te beperken hoeveel gletsjers we gaan kwijtraken."

De wetenschappers schrijven in hun onderzoek dat de conclusies nopen tot het stellen van ambitieuzere klimaatdoelen. "Voor veel kleine gletsjers is het al te laat", zegt co-auteur en glacioloog Regine Hock van de universiteit van Alaska Fairbanks en de Universiteit van Oslo. "Maar onze resultaten laten wel zien dat wereldwijd elke graad een verschil kan maken."

"Bij het zoeken naar oplossingen wordt bijvoorbeeld in Zwitserland gedacht aan het bouwen van dammen om het smeltwater tegen te houden", zegt Altena. "Ook zijn er experimenten met het aanbrengen van artificiële sneeuw op gletsjers. Maar de belangrijkste oplossing is en blijft het tegengaan van de opwarming van de aarde. Het is makkelijker om de kraan dicht te draaien dan te blijven dweilen met de kraan open."