Chiem Balduk
Redacteur online
Chiem Balduk
Redacteur online
De Taliban veroveren in rap tempo steden in Afghanistan. De islamitische terreurbeweging heeft sinds 2001, toen Amerikaanse en Britse militairen het land binnentrokken na de aanslagen van 11 september, niet zoveel grond in handen gehad als nu.
De zegetocht van de Talibanstrijders lijkt na de inname van Kunduz niet gestopt: gisteravond zei een woordvoerder tegen Al Jazeera dat er voorlopig geen staakt-het-vuren zal worden gesloten. Vandaag werd in de zuidelijke provincie Helmand nog een journalist ontvoerd en in hoofdstad Kabul de baas van een radiostation gedood.
Hoe groot zijn de Taliban eigenlijk, wat willen ze bereiken en tot hoe ver willen ze gaan?
Allereerst: de opmars van de Taliban is indrukwekkend, maar ze zijn nooit echt weggeweest, hoewel het Taliban-regime in 2001 werd verdreven door een Afghaanse alliantie met westerse militaire steun. "Op de achtergrond bleven ze al die tijd actief: ze veroverden en verloren voortdurend grondgebied", vertelde Sahar Jahish, oud-VN-medewerker en journalist met Afghaanse wortels, in het NOS-radioprogramma Met het Oog op Morgen.
De Taliban is geen strak geleide organisatie. Ze beslaan een waaier van lokale fracties die redelijk onafhankelijk opereren. "Zij kennen hun eigen regio en zitten in de haarvaten van de samenleving", zegt Goos Hofstee, onderzoeker bij het Instituut Clingendael. "Zij hebben lokaal vrij veel onafhankelijkheid en zijn het niet altijd met elkaar eens."
Leider mullah Haibatullah Akhundzada is vooral een onbenaderbare geestelijk leider. De communicatie ligt bij enkele woordvoerders, die volgens Hofstee vooral voor de internationale bühne spreken. "Wat zij zeggen over vrouwen of vrede is iets anders dan wat ze daadwerkelijk willen. De Taliban hebben zich nog nooit aan volledig een akkoord gehouden."
Hoewel de Taliban de indruk soms wel wekken, zijn zij de afgelopen twintig jaar niet milder geworden. "Ze willen nog steeds een emiraat waar de sharia geldt en vrouwen niet zelfstandig naar buiten mogen."
Beperkte steun
De schattingen over de omvang van de Talibanstrijdgroepen lopen uiteen van enkele tienduizenden tot 85.000 strijders. Duidelijk is dat ze qua grootte het onderspit delven tegen het Afghaanse leger, dat uit ruim 300.000 troepen bestaat. Maar hoewel het leger over geavanceerde wapens en een luchtmacht beschikt, is het weinig gestructureerd. Ook zijn veel van hen minder gemotiveerd en minder loyaal dan Talibanstrijders, zegt Hofstee.
Sahar Jahish denkt niet dat de Taliban veel steun onder de bevolking genieten. "Vooral in rurale gebieden worden mensen gedwongen te leven onder de Taliban, maar dat betekent niet dat ze het steunen."
Ook Afghanistankenner Willem Vogelsang, die lange tijd in Afghanistan woonde, merkt vrij weinig draagvlak voor de Taliban. "De meesten willen geen Taliban-regime. Maar velen raken gedemoraliseerd nu westerse militairen vertrekken en steden worden bedreigd", zei hij in het NOS Radio 1 Journaal. "Het is een beetje een zinkend schip."
Shariarechtspraak
De precieze doelen van de Taliban bij de huidige opmars is niet geheel duidelijk, vertelt Jahish. "Vorige maand werd er gezegd dat ze een aantal gevangenen vrij willen hebben en de namen van kopstukken van de VN-sanctielijst verwijderd willen zien."
In 2019, toen toenmalig president Trump bekendmaakte het Amerikaanse leger sneller terug te trekken uit Afghanistan, maakten we deze uitlegvideo over de Taliban:
De Taliban zijn niet zozeer uit op wereldheerschappij, maar juist op zichzelf gericht, vertelt Vogelsang. "Ze zijn streng islamitisch, vergelijkbaar met Saudi-Arabië, maar zijn ook een beetje provinciaal." In veroverde gebieden zullen Taliban zich vooral richten op het bestendigen van de macht, door shariarechtspraak in te voeren en liberale verworvenheden terug te draaien.
Wat kunnen 'wij' doen?
Het schrikbeeld van het Westen is dat Afghanistan opnieuw een radicaalislamitische vrijhaven wordt, waar terreurgroepen als Al-Qaida en Islamitische Staat onderdak kunnen vinden. Hofstee: "De Taliban zullen de banden met Al-Qaida pas verbreken als ze daar een beloning voor krijgen, maar het is zeer onwaarschijnlijk dat de internationale gemeenschap die kan bieden."
China heeft onlangs een Taliban-delegatie ontvangen (een beloning, want erkenning), in de hoop dat zij radicaalislamitische bewegingen weghouden van de Chinese grens. "Dat is een heel klein gebied, dus daar valt misschien nog wel een deal over te maken. Maar dat valt niet in heel Afghanistan te bewerkstelligen."
Een nieuwe interventie lijkt geen van de deskundigen een goed idee. "Wat het Westen in ieder geval kan doen is hulp bieden aan Afghanen die voor westerse troepen hebben gewerkt, zoals de tolken", aldus Vogelsang. Jahish zegt: "Afghanen moeten er onderling uitkomen."
