'Meer en breder publiek' bij reeks anti-racismedemonstraties Nederland

Utrecht, Enschede, Nijmegen, Rotterdam, Breda, Groningen, Den Haag, Maastricht, Amsterdam en vandaag in Tilburg en Eindhoven. Duizenden mensen gingen deze week de straat op tegen racisme en politiegeweld. Ook voor volgende week zijn er acties aangekondigd.

De demonstraties verspreiden zich als een olievlek over Nederland en dat overtreft de verwachtingen van organisatoren. "Ik was op een positieve manier verrast door de grote aantallen mensen", zei Mitchell Esajas gisteren in Nieuws en Co op NPO Radio 1.

Als mede-organisator was hij bij de acties in Rotterdam en Amsterdam aanwezig. "Daar waren veel jongeren en mensen van allerlei achtergronden. Ik ben er erg door geïnspireerd dat mensen zeggen: we pikken het niet meer."

'Veel mensen voor het eerst'

In beide steden deden naar schatting zo'n 5000 mensen mee. Dat zijn uitzonderlijke aantallen volgens Jacquelien van Stekelenburg, hoogleraar sociale verandering en conflict aan de Vrije Universiteit. "In het verleden bleven anti-racismeprotesten relatief klein met hoogstens een paar honderd man. Nu is er duidelijk een breder publiek. Veel mensen die voor het eerst gaan, zwart en wit, jong en oud."

Dat was ook te zien bij de demonstratie in Utrecht gisteren, daar deden zo'n 3500 mensen mee:

De samenwerking van meerdere actiegroepen bij het organiseren van demonstraties en het mobiliseren van deelnemers spelen een belangrijke rol bij het toegenomen aantal deelnemers. Die hebben samen de vertaalslag gemaakt van de protesten in de VS naar de situatie in Nederland, legt Van Stekelenburg uit.

"Kick Out Zwarte Piet is natuurlijk niet opgericht tegen politiegeweld, maar wel tegen racisme. En die hebben een breed netwerk en ervaring met het organiseren van protestacties." Door het thema breder te trekken dan Zwarte Piet en de focus te leggen op het aanwezige racismeprobleem in Nederland, groeit volgens Van Stekelenburg de kans op meer deelnemers.

Emotie

De video van de stervende George Floyd met een knie in zijn nek is een extra trigger. "Bijna iedereen heeft die beelden gezien op sociale media en er is ook veel aandacht voor geweest in de traditionele media." Wanneer er dan een protest in de buurt is tegen dit soort geweld en ongelijkheid, komen sympathisanten volgens haar sneller in actie dan anders.

Het is voor sommige demonstranten emotioneel om mee te doen, zoals je ziet in deze video van het protest in Arnhem:

Afgezien van enkele vernielingen en arrestaties in Rotterdam zijn de demonstraties in Nederland geweldloos verlopen. Zowel in Rotterdam als in Amsterdam werd het wel te druk, met een zeer reëel risico op coronabesmettingen tot gevolg. In de Tweede Kamer klonk forse kritiek op het besluit van burgemeester Halsema om de demonstratie niet voortijdig af te breken. Dat gebeurde wel in Rotterdam.

Wereldwijde demonstraties

Niet alleen in Nederland en de VS zijn mensen in de nasleep van Floyds dood de straat opgegaan. Ook in Canada, het Verenigd Koninkrijk, Nieuw-Zeeland, Israël, België, Italië en Duitsland zijn er kleine of grote protesten geweest tegen politiegeweld. Soms met een binnenlands incident als aanleiding, maar wel geïnspireerd door de inmiddels dagenlang aanhoudende protestmarsen in Amerika.

Hoe lang die wereldwijde demonstraties aanhouden is niet te voorspellen, maar volgens Hardy Merriman, voorzitter van het International Center on Nonviolent Conflict in Washington, gaan ze hoe dan ook een verandering teweeg brengen.

Merriman kijkt al 18 jaar naar de ontwikkeling van trends op het gebied van demonstraties in verschillende landen. En in de VS zag hij de solidariteit en de bereidheid om te protesteren de laatste jaren toenemen. "Mensen voelen zich nu verplicht om zich uit te spreken tegen racisme. Het wordt niet meer gewaardeerd als je je op de vlakte houdt."

Kantelpunt

Antropoloog en activist Esajas spreekt in Nederland ook "absoluut" van een kantelpunt. "Het feit dat Rutte na al die jaren eromheen draaien zegt dat er iets moet veranderen, zie ik als een stap vooruit."

De premier zei donderdag dat zijn standpunt over Zwarte Piet is veranderd:

Racisme is ook volgens Rutte een "systemisch probleem". Na afloop van de ministerraad voegde hij daar vrijdag aan toe: "Wat we ertegen kunnen doen, dat doen we. Het is niet zo dat bij een probleem in de samenleving de politiek, een wet of het kabinet dat kan oplossen."

Het is volgens de premier aan alle Nederlanders om in actie te komen tegen racisme. Esajas is het eens met dit laatste punt, maar vindt ook dat de overheid een leidende rol moet spelen in de aanpak van het probleem.

"Wij verwachten meer vanuit Kick Out Zwart Piet en vanuit Black Lives Matters Nederland. Namelijk dat er beleid wordt ontwikkeld en dat er in gesprek wordt gegaan met de gemeenschappen die het (racisme) treft."