Racisme en discriminatie in Nederland: dit zijn de cijfers

"Het zijn niet alleen maar de VS, waar mensen leven die het gevoel hebben dat ze in de samenleving niet volledig meetellen. Ook hier is racisme, ook hier is discriminatie."

Premier Rutte toonde woensdagavond begrip voor de demonstraties tegen racisme in Nederlandse steden, als gevolg van de dood van zwarte arrestant George Floyd in Minneapolis. Op welk gebied komt de meeste discriminatie voor, en wie zijn vooral slachtoffer?

Het Sociaal en Cultureel Planbureau bracht onlangs een uitgebreid rapport uit over discriminatie in Nederland, gebaseerd op de ervaringen van ruim 8500 (steekproefsgewijs bevraagde) Nederlanders. Daaruit blijkt: ruim een kwart (27 procent) van de Nederlanders ervaarde in 2018 discriminatie, ongeveer evenveel als 5 jaar eerder.

Grootste pijnpunten: onderwijs en arbeidsmarkt

Vooral in het onderwijs heeft Nederland een probleem met discriminatie, zegt het SCP: 22 procent van de scholieren en studenten (ouder dan 15) voelde zich in 2018 gediscrimineerd, veel meer dan bijvoorbeeld op de arbeidsmarkt of in de publieke ruimte. Het SCP onderscheidt deze vijf hoofdcategorieën:

Vooral scholieren en studenten met een migratie- of LHBT-achtergrond zijn hiervan het slachtoffer, zo'n drie procent van de scholieren en studenten zegt door discriminatie te zijn gestopt met de opleiding.

Op welke manier wordt er gediscrimineerd? Ongelijke behandeling komt op allerlei vlakken voor, net als 'negatieve bejegening'. Op de arbeidsmarkt vind je vooral leeftijdsdiscriminatie, die zich volgens het SCP uit in ongelijke behandeling. Vooral in het onderwijs en in de publieke ruimte is er ook veel sprake van bedreiging en (seksueel) geweld:

Op welke gronden wordt er vooral gediscrimineerd in Nederland? De meeste Nederlanders voelen zich gediscrimineerd op basis van leeftijd, geslacht en etnische achtergrond:

Turkse en Marokkaanse Nederlanders ervaarden volgens het SCP in 2018 minder discriminatie dan in 2013, maar zijn tegelijkertijd nog steeds de groepen met de hoogste percentages van ervaren discriminatie.

Discriminatie door politie?

De directe aanleiding voor de protesten in de VS en Nederland was discriminatie door de politie. Dat probleem treft in Nederland minder mensen, zegt het SCP, maar het is er wel degelijk: drie procent van de Nederlanders zegt dat de politie hen meer in de gaten houdt dan anderen, en vier procent zegt dat de politie hen sneller bekeurt dan anderen. Dit speelt vooral onder Nederlanders met een migratie-achtergrond:

Politie-onderzoekers Henk Ferwerda en Jos Kuppens gaan in het Tijdschrift voor de Politie dieper in op het onderwerp, op basis van recente onderzoeken: in Rotterdam bleek uit een enquête onder burgers dat slechts een minderheid (17,5 procent) een negatieve mening heeft over de politie in die stad, en voor een deel komt dat doordat ze de politie te weinig aanwezig vinden.

Toch voelde bijna 10 procent van de inwoners zich bij een controle, staandehouding of melding door iemand anders gediscrimineerd door de politie. "Een ruime meerderheid van deze burgers was van niet-westerse afkomst", schrijven de onderzoekers.

In Amsterdam werd vorig jaar aan ruim duizend agenten gevraagd hoe ze worden behandeld door hun collega's, als ze zelf in burger zijn. De uitkomsten liegen er niet om: van de agenten met een autochtone afkomst werd twee procent wel eens gecontroleerd vanwege zijn/haar afkomst, bij agenten met een niet-westerse afkomst was dat 29 procent. Slechts 39 procent van de Amsterdamse agenten met een niet-westerse afkomst heeft positieve ervaringen met politie-controles, blijkt uit het onderzoek.