Lennart Bloemhof
redacteur Online
Lennart Bloemhof
redacteur Online
Aanvallen van pro-Iraanse milities op Amerikaanse doelen in Irak leidden gisteren in Bagdad tot de liquidatie van de tweede man van Iran, generaal Qassem Soleimani, die volgens de Amerikanen de milities aanstuurt.
Volgens de Amerikaanse denktank Wilson Center telt Irak op dit moment zo'n 60 milities met in totaal 100.000 tot 150.000 strijders. Die zijn net zo divers als het land, met soennitische, christelijke, Koerdische en zelfs Iraaks-Turkmeense milities.
De meeste van deze milities zijn echter, net als de meerderheid van de Iraakse bevolking, sjiitisch en hebben de steun van het eveneens sjiitische Iran.
Hoe zijn die milities ontstaan?
Milities zijn in Irak zo oud als het land zelf, dat in 1920 werd gecreëerd door de Britten in delen van het ondergegane Ottomaanse rijk. "Ik heb een overheid met 15.000 wapens die moet regeren over een volk met 120.000 wapens", verzuchtte de Iraakse koning Faisal I destijds.
Faisal, een Arabische soenniet, was door de Britten aangesteld om het etnisch en religieus verdeelde land vol rivaliserende groepen te besturen. De milities van die groepen zijn van oudsher instrumenten voor binnen- of buitenlandse mogendheden om zaken te bewerkstelligen in Irak.
Zo had de soennitische dictator Saddam Hussein zijn eigen paramilitaire organisatie om orde te houden in de gebieden waar hij minder gezag had. De Amerikanen steunden op hun beurt juist weer de sjiitische milities die tegen Hussein streden.
Wie zijn die pro-Iraanse milities?
Volgens Wilson Center zijn de pro-Iraanse milities in drie categorieën in te delen. De eerste groep is direct getraind door de Revolutionaire Garde, het elitekorps van het Iraanse leger dat door de VS als terroristische organisatie wordt beschouwd, en heeft trouw gezworen aan de Iraanse ayatollah Khamenei.
Wat doet de Revolutionaire Garde precies? We leggen het uit in deze video:
De tweede categorie milities heeft Iraanse sympathieën, maar is in eerste instantie loyaal aan de belangrijkste Iraakse geestelijke, ayatollah Sistani. De derde groep is loyaal aan een andere prominente Iraakse geestelijke, Muqtada al-Sadr, die ook nauwe banden heeft met Iran.
Die eerste groep milities wordt gezien als de gewapende arm van Iran in het buitenland, waar de gedode generaal Soleimani als hoofd van de Quds-brigrade, oftewel de buitenlandse tak van de Revolutionaire Garde, direct leiding aan gaf.
De Badr-organisatie is de oudste pro-Iraanse militie. De militie werd in de jaren 80 opgericht in Iran tijdens de Irak-Iranoorlog om de Islamitische Revolutie te verbreiden. Tegenwoordig telt de organisatie naar verluidt meer dan 20.000 paramilitairen. Ook heeft de militie politiek aanzienlijke invloed. Badr-leider Hadi al-Amiri staat aan het hoofd van de tweede politieke partij van Irak.
Nauwe banden met Iran
Na de Amerikaanse invasie van Irak in 2003 ontstonden soortgelijke sjiitische milities, die fel ageerden tegen de Amerikaanse aanwezigheid. Een van van die milities was het Mahdi-leger van Al-Sadr, dat al snel ook overging op het vermoorden van soennieten.
Een andere was Kataib Hezbollah, in 2007 opgericht door oud-Badr-commandant Abu Mahdi al-Muhandis en door Washington als terroristische organisatie bestempeld. En een derde is Asa'ib Ahl al-Haq van Qais al-Khazali, een militieleider die sinds gisteren op de terroristenlijst van de VS staat.
Zowel Sader, Khazali als Muhandis is in Irak geregeld gezien met generaal Soleimani, wat de nauwe banden met Iran onderstreepte. Sterker: Muhandis kwam gisteren samen met Soleimani om het leven op het internationale vliegveld van Bagdad.
Toen de Amerikaanse troepen in 2011 vertrokken uit Irak werden de pro-Iraanse milities machtiger. Hun invloed nam pas echt aanzienlijk toe tijdens de strijd tegen de soennitische terreurgroep Islamitische Staat (IS).
Na de val van Mosul in 2014 riep de Iraakse ayatollah Sistani met een fatwa alle Irakezen op de wapens op te pakken. Die oproep leidde tot een wildgroei aan burgermilities en de oprichting van de zogenoemde Popular Mobilization Forces (PMF), oftewel een paraplu-organisatie van milities die valt onder de Iraakse regering waarbij ook de pro-Iraanse milities zich aansloten.
VS en pro-Iraanse milities vochten samen tegen IS
In de strijd tegen IS waren de pro-Iraanse milities bij sommige operaties zo zelfs bondgenoten van de VS. En in het Iraakse parlement wonnen de politieke takken van de milities de afgelopen jaren steeds meer zetels.
Iran is zich na de oprichting van de Popular Mobilization Forces meer gaan richten op de relatief kleine milities die het loyaalst zijn aan Iran, schrijven onderzoekers van de Amerikaanse militaire academie West Point.
Zoals bijvoorbeeld Kataib Hezbollah, dat door de Amerikanen verantwoordelijk gehouden voor de raketaanval op de Amerikaanse basis vorige maand. Die aanval leidde tot de liquidatie van generaal Soleimani en Kataib Hezbollah-leider Muhandis.
