Grote onduidelijkheid over naderende handhaving zzp-wet: 'Niet te begrijpen'
Elsbeth Heersink
redacteur economie
Van een freelance muziekdocent tot de eigenaar van een stukadoorsbedrijf: onder zzp'ers en hun opdrachtgevers heerst grote onduidelijkheid over de wet die vaststelt wanneer iemand een echte zzp'er is of eigenlijk gewoon een werknemer. Dat blijkt uit een rondgang van de NOS. De Wet deregulering beoordeling arbeidsrelatie (DBA) bestaat al acht jaar, maar de Belastingdienst handhaaft tot dusver nauwelijks. Op 1 januari 2025 moet dat gaan veranderen.
Een noodzakelijk kwaad, zo omschrijft Remko Berkel de inzet van zzp'ers. Hij is directeur van onder meer BLOS kinderopvang. Zzp'ers werken volgens hem vaak minder uren en geven aan dat ze sommige dingen liever niet doen, zoals het openen van de opvang. "Dit verhoogt de werkdruk voor vaste collega's, die draaien ervoor op. En zij nemen dan weer een voorbeeld aan de collega die zzp'er is geworden."
Berkel kan vanwege het personeelstekort niet om freelancers heen, maar zou liever iedereen in loondienst hebben. Ook andere sectoren - zoals de bouw, hoger onderwijs en de zorg - herkennen dit. "Werkgevers zijn volop bezig met het verminderen van de inzet van zzp'ers", vertelt Theo van Uum van de Vereniging Gehandicaptenzorg. "Die hebben het liefst vaste gezichten voor cliënten."
Willekeurig
Het tegengaan van schijnzelfstandigheid vinden veel werkgevers dan ook geen slechte ontwikkeling. "Als je de wet volgt, kan je onmogelijk zzp'er zijn in de kinderopvang," zegt Berkel. Hij stopt dus in het nieuwe jaar met het inhuren van zzp'ers.
Maar werkgevers zijn het er ook over eens dat de aankomende handhaving gepaard gaat met te veel onduidelijkheid. "De voorwaarden voor wie in loondienst moet, zijn gewoon niet te begrijpen of uit te voeren," vindt Rob Rommelse, directeur van Schoonmakend Nederland.
"Het lijkt nu alsof het heel willekeurig uit gaat pakken", zegt Van Uum. "Dat de ene inspecteur de wet anders zal interpreteren dan een ander en dus anders zal handhaven. De wetgeving is gewoon niet duidelijk."
Werkgevers zijn ook bang dat met de handhaving de flexibele schil van zzp'ers verdwijnt. En die is bijvoorbeeld nodig om piekmomenten op te vangen.
De IT-branche maakt zich nog niet veel zorgen. Volgens branchevereniging NL Digital maakt de sector veel gebruik van modelovereenkomsten, waarbij werkgevers en zzp'ers afspreken dat er geen sprake is van schijnzelfstandigheid. Maar in de praktijk constateert de Belastingdienst dat deze afspraken niet altijd gelijk zijn aan de feitelijke werkzaamheden.
Het is niet voor elke sector even makkelijk om mensen in loondienst te nemen. Zo is volgens verschillende brancheorganisaties in de cultuursector werk op festivals of als rondleider in een museum erg seizoensgebonden. De meeste werkgevers zijn nu hun opties voor de toekomst aan het vergelijken.
In veel sectoren willen de zzp'ers helemaal niet in loondienst. Veruit de meeste freelancers die de NOS sprak, vinden de aankomende handhaving maar niets. Het voelt voor hen alsof de wet voorbij gaat aan de verschillen tussen zzp'ers. Een maaltijdbezorger die alleen maar als zelfstandige bij een bedrijf mag werken is heel anders dan een adviseur of IT'er die juist graag allemaal verschillende opdrachtgevers heeft en zelf zijn of haar werk indeelt, vinden ze.
Fotograaf én buschauffeur
Een zelfstandige noemt de wet "betuttelend", een ander wil gewoon met rust gelaten worden. "Ik maak het zelf wel uit," zegt Willem Jan Ritman. Hij is al 35 jaar freelance fotograaf en sinds een paar jaar ook buschauffeur. In loondienst wil hij absoluut niet. "Ik wil niet van iemand afhankelijk zijn, ik geniet juist van de vrijheid dat ik zelf kan beslissen wanneer ik werk."
Enkele freelancers merken al dat werkgevers meer terughoudend zijn om met zzp'ers samen te werken vanwege de onduidelijkheid.
Ritman maakt zich nog niet heel veel zorgen. Maar tijdens zijn werk als buschauffeur draagt hij wel een uniform en rijdt hij in een bus van de zaak. "Ik hoop dat ik dit kan blijven doen, want ik vind die afwisseling heel erg leuk."
