Nauwelijks woningen voor alleenstaande asielzoekers met verblijfsvergunning
Sjoerd Mouissie
Datajournalist
De voorraad sociale huurwoningen sluit totaal niet aan bij de behoefte van asielzoekers met een verblijfsvergunning. In de asielzoekerscentra wachten op dit moment vooral alleenstaande 'statushouders' op een woning, terwijl woningcorporaties vaak juist over eengezinswoningen beschikken. Dat blijkt uit cijfers van het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA).
De Rijksoverheid bepaalt elk half jaar hoeveel statushouders gemeenten moeten huisvesten. Voor alle ruim 340 gemeenten samen gaat het om iets meer dan 25.000 mensen. Per 1 juli wachten bijna 11.000 van hen nog op een woning. Dat komt door het tekort aan sociale huurwoningen. En de huizen die er zijn, sluiten dus nauwelijks aan bij de vraag.
Fides uit Kameroen hoopt dat hij gauw een woning kan krijgen:
Statushouders zijn voor 85 procent alleenstaand, al wachten veel van hen nog op eventueel nareizende familie. In 2023 kwamen iets meer dan 10.000 'nareizigers' naar Nederland. Slechts 9 procent van de sociale huurwoningen is 50 vierkante meter of kleiner en daarmee geschikt voor eenpersoonshuishoudens.
Krapte op de woningmarkt
Gemeenten wijzen liever geen eengezinswoningen toe aan alleenstaande statushouders, gezien de enorme krapte op de woningmarkt. Tegen grotere huisvestingslocaties, waar bijvoorbeeld meerdere alleenstaande statushouders samen onderdak krijgen, ontstaat lokaal vaak verzet van omwonenden uit vrees voor overlast.
Op dat soort locaties krijgen statushouders volgens het COA niet altijd het gevoel dat ze echt integreren. "Toch adviseren we ze altijd wel om die woningen te accepteren, omdat ze vanuit zo'n noodwoning ook weer verder kunnen gaan kijken", zegt een woordvoerder.
Uit een analyse van de COA-cijfers blijkt verder dat er aan alle typen woningen een tekort is, ook voor bijvoorbeeld woningen van mimimaal 120 vierkante meter voor grotere gezinnen.
Doordat statushouders geen (passende) woning kunnen krijgen, stokt de doorstroom. Een erkende vluchteling die geen woning kan krijgen binnen de maximaal veertien weken die daarvoor staan, moet daardoor noodgedwongen langer in een asielzoekerscentrum (azc) blijven.
"Voor veel mensen is dit behoorlijk frustrerend", zegt de COA-woordvoerder. "Ze hebben vaak een lange asielprocedure doorlopen en willen graag wat van hun leven maken in Nederland, starten met de integratie. Vanuit een azc is dat heel lastig." Ook blijven hierdoor bedden bezet voor mensen die nog in de asielprocedure zitten.
Nareizigers
De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) herkent de problematiek. Bij eenpersoonshuishoudens gaat het volgens de VNG vaak om vluchtelingen die vooruitreizen en bij het verkrijgen van een status hun familie laten overkomen, de zogeheten 'nareizigers'. "Om verhuisbewegingen tegen te gaan, willen gemeenten en woningcorporaties deze gezinnen liever direct plaatsen in een meerpersoonswoning. Mede omdat het aantal eenpersoonswoningen schaars is."
Gemeenten bepalen nu nog zelf of statushouders voorrang krijgen bij de toewijzing van sociale huurwoningen, maar het nieuwe kabinet wil daar een streep door zetten. Onder meer vanwege dat voornemen is de VNG kritisch op de asielplannen van het kabinet. "Net als bij de spreidingswet geldt ook bij maatregelen rondom het huisvesten dat het kabinet geen oude schoenen moet weggooien als er nog geen nieuwe zijn", vindt de VNG.
Draagvlak onder inwoners
Edwin Enklaar, wethouder wonen in Harderwijk namens de lokale partij Harderwijk Anders, zegt dat het ook in zijn gemeente lastig is passende woningen te vinden voor statushouders. Harderwijk had op 1 juli een achterstand van bijna vijftig plekken.
"We hebben de afgelopen jaren een verschuiving gezien van gezinnen naar eenpersoonshuishoudens. Wat er in Harderwijk veelal vrijkomt, zijn eengezinswoningen en wij vinden het niet juist om alleenstaanden in zo'n woning te plaatsen, gezien de krapte op de woningmarkt."
Hij maakt zich zorgen over het draagvlak onder de inwoners van zijn gemeente. Er zijn volgens hem veel Harderwijkse gezinnen die nu nog "kinderen op zolder hebben", terwijl die eigenlijk al lang en breed op zichzelf hadden willen wonen. De wachtlijsten voor een sociale huurwoning zijn in Harderwijk opgelopen tot zo'n tien jaar. "Dat zorgt best voor dilemma's", zegt Enklaar.
Als mensen niet meer kunnen doorstromen vanuit de azc's gaat het volgens de wethouder "vastlopen". "Dan zal je gaan zien dat ook hier in het azc mensen in het gras moeten gaan slapen. Je verplaatst dus het probleem."
