'Dennis Bergkamp, Dennis Bergkamp!' klinkt lekker, maar blind persoon snapt er niets van
Denk even aan de goal van Dennis Bergkamp bij het WK van 1998 tegen Argentinië. Commentator Jack van Gelder schreeuwde: "Dennis Bergkamp, Dennis Bergkamp, Dennis Bergkamp!" Het werd dankzij dit fanatieke radiocommentaar een van de bekendste doelpunten uit de vaderlandse voetbalgeschiedenis.
Maar stel dat je blind bent. Of slechtziend. Dan heb je geen idee van de situatie. Terugkijken op tv is geen optie. Is er gescoord? Waarschijnlijk wel, door Bergkamp. Maar hoe belandde de bal in het net? Hoe vierde hij de goal? Trok hij z'n shirt uit, deed hij een dansje, doken spelers op hem?
Een audiodescriptie-commentator vertelt je dit allemaal.
Dit EK experimenteert de NOS voor het eerst met live audiodescriptie (ad) voor de ongeveer 300.000 mensen in Nederland met een visuele beperking. Het bestaat al bij NPO-programma's en bij een evenement als het Songfestival, maar nog niet voor een live sportwedstrijd op televisie.
Voor Wolter Oosterhuis, groot voetballiefhebber en bijna blind, is audiodescriptie bij EK-wedstrijden een welkome ontwikkeling. De 37-jarige ziet de wereld als door een limonaderietje.
"Tijdens een EK gaat alles om de beleving. Dingen die een ander als vanzelfsprekend meepakt, zoals de emoties die te zien zijn op de gezichten van de spelers of wat er in het publiek gebeurt, dat mis ik", zegt hij.
De NOS zond de EK-oefenwedstrijd Nederland-Canada op 6 juni uit met audiodescriptie. Kijk en luister naar hetzelfde moment op twee manieren. Het beeld is expres wazig gemaakt:
Een televisieprogramma als Wie Is De Mol volgt hij al met audiodescriptie.
"Nu kan ik samen met mijn dochter ergens om lachen. Het is ook het sociale aspect. Ik maak van alles mee op tv waarvan ik niet wist dat ik het miste."
Dus als bondscoach Ronald Koeman uit z'n dak gaat? "Dan wil ik weten hoe die kop van 'm eruit ziet."
Bovenkant, onderkant
Waarin verschilt audiodescriptie van radio-commentaar? Het korte antwoord: radio volgt de wedstrijd, terwijl bij audiodescriptie het beeld wordt beschreven.
"Je beschrijft wat je ziet en waar je dat ziet op het scherm", legt Anne de Jong uit. Hij doet al twaalf jaar verslag voor de blindentribune van Ajax.
Een ad-commentator zegt dus: 'aan de overkant van het veld' (bovenkant beeldscherm) of 'aan deze kant van het veld' (onderkant beeldscherm). Ook de kleur van het shirt van de tegenstander wordt benoemd, want: "Kleuren zijn emoties."
Het sportieve aspect is belangrijk bij audiodescriptie. Wie heeft de bal en waar speelt het spel zich af? Maar het is ook belangrijk om beeldend te beschrijven wat er gebeurt, zodat de toeschouwer zich een beeld kan vormen.
Is Brian Brobbey het niet eens met een vrije trap tegen? Dan merkt de ad-commentator op dat de aanvaller aan zijn blauwe shirt trekt om aan te geven dat hij zelf werd vastgehouden.
En toen Virgil van Dijk de 4-0 tegen Canada maakte in de oefenwedstrijd vorige week, was de voetnoot: "Virgil loopt erbij alsof hij net een boodschap heeft gedaan. Er kan geen lachje vanaf."
Voetbalfan Oosterhuis kijkt uit naar het Europese toernooi, voor hem toch wel het gesprek van de dag. De eerste wedstrijd van Oranje tegen Polen (zondag om 15.00 uur) kijkt hij thuis voor de buis, met z'n gezin.
"Zo'n EK is echt een familieding, dat maakt het waardevol. Ook voor mijn vrouw en kinderen. Sinds we tv-programma's met audiodescriptie kijken, zegt de een na de ander: best fijn, er worden dingen verteld die ik ook wel wil weten."
