Nieuw onderzoek vapen: schade aan hersenen en organen door giftige metalen

Bij het gebruik van vapes, elektronische sigaretten, komen giftige metalen vrij die via het inhaleren diep in de longen en daarna in het lichaam terechtkomen. Dat blijkt uit nieuw Amerikaans onderzoek. Dat betekent dat vapen niet alleen schade toebrengt aan de luchtwegen; ook de hersenen en organen kunnen erdoor worden aangetast.

Dat er metalen vrijkomen bij het vapen werd al vermoed, maar hoeveel er in het lichaam terechtkomt was niet bekend. Volgens de studie, gepubliceerd in het tijdschrift Tobacco Control, verhoogt vapen het risico op blootstelling aan lood, uranium en cadmium.

Blootstelling aan zware metalen kan blijvende schade bij jongeren veroorzaken, niet alleen bij langdurig gebruik, maar ook op de korte termijn, waarschuwen de onderzoekers.

Blootstelling aan metalen als lood en cadmium kan volgens hen onder meer leiden tot cognitieve stoornissen, gedragsstoornissen en ademhalingscomplicaties bij kinderen. Lood heeft vooral invloed op hart en bloedvaten en de hersenen, cadmium wordt in verband gebracht met verschillende soorten kanker.

NOS Stories onderzocht twee jaar geleden al de gevaren van het vapen:

Ondanks de gezondheidsrisico's is de populariteit wereldwijd de afgelopen vijf jaar sterk gestegen. "Soms denk ik: hoeveel hebben we nog nodig om iedereen ervan te doordringen dat vapes echt heel ongezond zijn?", vraagt kinderlongarts Noor Rikkers van het Leidse LUMC, zich af in het NOS Radio 1 Journaal.

Gloeidraad

De metalen waarop dit nieuwe onderzoek zich richt komen vooral uit de gloeidraad die ervoor zorgt dat de vloeistof in de e-sigaret verdampt. "We wisten al dat die metalen vrijkomen, maar bij dit onderzoek is het aangetoond in de urine van jongeren die vapen. Bij meer vapen zien we ook meer zware metalen in de urine."

Niet alleen de metalen geven problemen. De e-liquid, de vloeistof in de vape, bevat nicotine, die ook schadelijke invloed heeft op de hersenontwikkeling. Daarnaast zijn er nog steeds veel vloeistoffen met zoete of fruitige smaakjes in omloop, al is de verkoop daarvan in Nederland sinds 1 januari verboden.

Uit het onderzoek blijkt dat vooral die - bij jongeren populaire - zoete smaken extra schade veroorzaken. Gebruikers van die smaakjes bleken meer uranium in hun lichaam te hebben. Rikkers: "Ook dat is een zwaar metaal dat heel schadelijk is. De handhaving van dat verbod is dus heel belangrijk."

Rikkers benadrukt dat de schade aan het brein door bijvoorbeeld nicotine in veel gevallen onomkeerbaar is en dat mensen er hun hele leven gevolgen van kunnen ondervinden.

"We zien af en toe jongeren op de intensive care terechtkomen met serieuze ademhalingsproblemen door het vapen. Maar ik maak me meer zorgen over de stille schade aan het brein van jongeren. Over de langetermijngevolgen is nog relatief weinig zeker, omdat vapes nog niet zo lang bestaan. Over 20, 30 jaar zullen we veel meer weten. Maar het is allang duidelijk dat het slecht is, zeker niet beter dan sigaretten."

Waarom is vapen dan toch zo populair, en lijkt die populariteit alleen maar toe te nemen? Dat komt vooral door de succesvolle lobby van de fabrikanten, denkt Rikkers. "Tien jaar geleden was er een Brits onderzoek waarin werd geclaimd dat vapen 95 procent minder schadelijk was dan roken. Die claim was niet op wetenschappelijke feiten gebaseerd en sommige onderzoekers bleken banden te hebben met de vape-industrie. Toch is dat verhaal heel hardnekkig."

Bovendien bevatten vapes vaak meer nicotine dan sigaretten. "In veel vapes komt meer nicotine voor dan in één à twee pakjes sigaretten. Dat maakt het heel verslavend. Daarnaast zijn er jongeren die naast het vapen ook gaan roken, wat nog meer schade veroorzaakt."

Rookvrije generatie

Ze zou het liefst zien dat de overheid, net als in Nieuw-Zeeland en het VK, de verkoop van nicotine aan banden gaat leggen. "We moeten naar een nicotinevrije generatie, waarbij kinderen die na 2011 zijn geboren niet meer legaal aan vapes of sigaretten kunnen komen. Dat zou ook een enorme verlichting voor de zorg betekenen."

Enkele maatschappelijke organisaties proberen het idee met het burgerinitiatief Nicotinee op de agenda van de Tweede Kamer te krijgen, daarvoor zijn nog zo'n 6000 handtekeningen nodig.

Het plan zou vanaf 2030 effect moeten gaan sorteren, als de kinderen die in 2012 zijn geboren 18 jaar worden. In 2018 spraken de overheid en maatschappelijke instellingen in het Nationaal Preventieakkoord af te streven naar een rookvrije generatie in 2040.