Milieuagentschap: Europa onvoldoende voorbereid op klimaatrisico's
Europa past zich niet snel genoeg aan aan stijgende klimaatrisico's. Dat is de conclusie van een risicoanalyse die het Europees Milieuagentschap heeft gemaakt in opdracht van de Europese Commissie.
Extreme hitte, droogte, natuurbranden en overstromingen zijn een groot gevaar voor voedselzekerheid en financiële stabiliteit. En tegen dat gevaar moet Europa zich beter wapenen, waarschuwen de wetenschappers die aan de analyse meewerkten.
"Er zijn een hoop mooie plannen, maar als puntje bij paaltje komt, gebeurt er nog te weinig", zegt Robbert Biesbroek van de Wageningen Universiteit (WUR). Hij onderzoekt internationaal klimaatbeleid en is een van de hoofdauteurs van deze studie.
Mislukte oogsten
Europa warmt sneller op dan de rest van de wereld en veel effecten van die opwarming zijn nu al merkbaar: overstromingen als die in 2021 in Duitsland, België en Nederland, wekenlange hittegolven en recordtemperaturen, en mislukte oogsten door langdurige droogte. De kans op klimaatrampen neemt toe, hoe groot de risico's worden ligt aan de snelheid waarmee de uitstoot van broeikasgassen omlaag gaat.
Vooral in Zuid-Europa, laaggelegen kustgebieden (waaronder Nederland) en overzeese Europese gebieden zijn de gevaren groot, blijkt uit de analyse. Ook uit eerdere rapporten, onder meer van het klimaatpanel IPCC, blijkt dat er in Europa 'hotspots' zijn waar de effecten van klimaatverandering een grotere impact hebben.
De risico's verschillen per regio, maar een aantal zijn er op dit moment al kritiek, komt naar voren uit de studie. Verlies van ecosystemen door - onder andere - hittegolven op zee, verlies van inkomstenbronnen, maar ook biodiversiteit na natuurbranden, en hittestress door warmte die 's nachts niet verdwijnt uit huizen en gebouwen. Zonder urgente en beslissende actie kan Europa catastrofale gevolgen verwachten, schrijft het agentschap.
Blinde vlekken
Relatief onderbelicht zijn volgens de onderzoekers de financiële risico's die klimaatrampen met zich meebrengen. Klimaatonderzoeker Simona Pedde (WUR), een andere hoofdauteur van deze studie, noemt dat een van de grootste blinde vlekken. "Toeleveringsketens die stil komen te liggen, oplopende verzekeringskosten, hypotheekportefeuilles die door klimaatrisico's minder waard zijn, hoge kosten door klimaatrechtszaken", somt Pedde op.
Voor Europa dreigt bijvoorbeeld ook het gevaar dat gemeenschappelijke subsidiepotten sneller opraken doordat er geld gaat naar bijvoorbeeld het herstel na verwoestende overstromingen.
De nadruk van dit rapport ligt niet alleen op het in kaart brengen van de gevaren, maar ook op de vraag: hoe passen wij ons aan aan dat veranderende klimaat? De conclusie is: er is beleid, maar niet genoeg. "De meeste plannen zijn niet expliciet of gedetailleerd genoeg", zegt Biesbroek. "Er is wel veel ambitie", zegt hij, "maar daar moet het niet bij blijven."
Waarom hebben we altijd een crisis nodig voor we gaan handelen? Er is veel onzekerheid, maar het kan ook snel gaan.
Pedde en Biesbroek wijzen erop dat er nu vaak nog vooral wordt gereageerd ná klimaatrampen. Van echt aanpassen is volgens hen minder sprake. "Kijk naar de stikstofcrisis. Met de beperkte ruimte moet Nederland zich echt af gaan vragen waar de prioriteiten liggen. Wil je bijvoorbeeld de grootste vleesexporteur blijven of maak je andere keuzes?"
Daarmee moeten we niet te lang wachten, vindt Pedde. "Waarom hebben we altijd een crisis nodig voor we gaan handelen? Er is veel onzekerheid, maar het kan ook snel gaan, vooral als je ook rekening houdt met kantelpunten en verrassingen."
'Geen linkse hobby'
Hoe doet Nederland het in vergelijking met andere landen? "Natuurlijk gaat hier veel aandacht uit naar overstromingsgevaar. Op dat gebied zijn wij ook wel koplopers adaptatie", zegt Biesbroek. "Maar daardoor lopen we wel het risico dat de aanpak van andere klimaatgevaren minder aandacht krijgt". Hij noemt als voorbeeld natuurbranden, waarvoor natuurbrandonderzoeker Cathelijne Stoof onlangs bij de NOS waarschuwde.
De analyse is vooral bedoeld voor Europese beleidsmakers. Met Europese verkiezingen in aantocht en een mogelijke winst voor populistisch rechts, komt klimaatbeleid naar verwachting meer onder druk te staan.
Biesbroek hoopt dat dit rapport aantoont dat politieke kleur eigenlijk niet van belang is. "Klimaatverandering is geen linkse hobby. Het raakt onze economie, veiligheid, grenzen en internationale samenwerking. Het raakt aan alles waar we als lidstaten van profiteren. Daar is niks links aan."
