Spreidingswet heeft vooral invloed op opvang asielzoekers in Utrecht en Noord-Holland

De afgelopen twaalf jaar heeft bijna één op de drie gemeenten geen asielzoekers opgevangen. Dit blijkt uit een analyse door RTV Noord op basis van cijfers die zijn opgevraagd bij het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA). Van de 342 gemeenten hebben er 111 de afgelopen twaalf jaar niets gedaan aan de opvang van asielzoekers.

De spreidingswet, die vandaag en morgen in de Eerste Kamer wordt behandeld, zou hier mogelijk verandering in kunnen brengen. Met de omstreden wet zouden gemeenten in het uiterste geval gedwongen kunnen worden om asielzoekers op te vangen.

Dat zou ertoe moeten leiden dat asielzoekers evenwichtiger worden gespreid over het land en dat het aanmeldcentrum in Ter Apel wordt ontlast, maar het is nog de vraag of het voorstel na de Tweede Kamer ook in de Eerste Kamer een meerderheid krijgt.

Weigergemeenten

Het is al langer bekend dat lang niet alle gemeenten asielzoekers opvangen. Afgelopen november werd duidelijk dat 45 gemeenten volgens het COA weinig tot niets deden aan de huisvesting van statushouders en asielopvang.

In 2022 bleek uit een analyse van de NOS dat van de vijftig grootste gemeenten er drie jarenlang geen asielzoekers hadden opgevangen. Het ging toen om Roosendaal, Delft en Westland. De cijfers die RTV Noord heeft opgevraagd gaan over de periode tussen januari 2012 en november 2023.

Op de kaart hieronder is het aandeel van de gemeentes die geen asielzoekers opvangen weergegeven per provincie:

Gemeenten in Groningen en Drenthe hebben in de afgelopen twaalf jaar allemaal asielzoekers opgevangen. In Flevoland en Overijssel zijn er slechts een paar gemeenten die in die periode geen opvang hebben geregeld, waaronder Urk en Staphorst. In Friesland zijn het er iets meer, maar dat komt vooral door de Waddeneilanden, waar opvang logistiek lastig is.

In andere provincies is het percentage gemeenten dat de afgelopen periode geen asielzoekers heeft opgevangen hoger. In Noord-Holland is het bijna de helft. Zo zijn er in de kop van Noord-Holland meerdere aan elkaar grenzende gemeenten die geen opvang hebben geregeld.

Ook in Utrecht heeft de helft van de gemeenten de afgelopen twaalf jaar geen asielzoekers gehuisvest. In Gelderland heeft zo'n 35 procent van de gemeenten geen opvang geregeld, in Noord-Brabant is dit bijna 40 procent. In Brabant zit wel het azc van Budel, dat na Ter Apel het grootste asielzoekerscentrum van Nederland is.

'Geen geschikte plek'

Het Gelderse Rozendaal is een van de gemeenten die de afgelopen twaalf jaar geen asielzoekers hebben opgevangen. Volgens burgemeester Ester Weststeijn wil de gemeente dat wel, maar is er niet genoeg ruimte.

"We zijn een gemeente met slechts 1750 inwoners, zonder industrieterreinen of campings daaromheen. Er is gewoonweg geen ruimte voor, hoe graag we ook zouden willen", zegt ze tegen RTV Noord. Toch hoopt ze dat de Eerste Kamer de spreidingswet aanneemt. "Als de spreidingswet er komt, gaat het voor ons om maar zes asielzoekers."

Ook de gemeente Stede Broec, in de kop van Noord-Holland, heeft naar eigen zeggen geen geschikte plek om asielzoekers op te vangen. "In een eerder stadium zijn wel locaties aangeboden aan het COA. Deze bleken echter niet aan hun toenmalige vereisten te voldoen", aldus een woordvoerder.

Wel opvang Oekraïense vluchtelingen

Volgens RTV Noord hebben nagenoeg alle gemeenten die geen asielzoekers opvangen, wel opvang geregeld voor Oekraïense vluchtelingen. Zo ook Stede Broec en Rozendaal.

Burgemeester Weststeijn: "Dat heeft ermee te maken dat we bij de opvang van Oekraïners nog dachten dat het om een korte periode zou gaan. Bij de opvang van asielzoekers gaat het doorgaans om een langere periode", zegt ze. Voor de opvang van de Oekraïense vluchtelingen gebruikte Rozendaal een stuk particuliere grond.

Hoewel de spreidingswet veel weerstand oproept, is het Rijk met betrekking tot de huisvesting van statushouders - asielzoekers die in Nederland mogen blijven - een stap verder.

Ieder halfjaar krijgen de gemeenten van de Rijksoverheid te horen hoeveel statushouders zij op moeten nemen. Dat aantal is afhankelijk van het aantal inwoners. Sommige gemeenten die de afgelopen jaren geen asielzoekers hebben opgevangen, moeten wel statushouders huisvesten. Een deel is daar inmiddels mee aan de slag gegaan, meldt RTV Noord.