EU sluit migratiepact: versnelde procedures, 'veiligelanders' mogen vastgezet worden

• 

  Nisrine Sahla

  redacteur Europese Unie

Het heeft jaren geduurd, maar de EU-lidstaten en het Europees Parlement zijn erover uit: er komen nieuwe Europese regels voor asiel en migratie. Migranten krijgen volgens het akkoord vanaf 2026 aan de buitengrenzen van de EU te horen of ze naar binnen mogen.

De regels maken deel uit van een groter pakket dat in 2020 is voorgesteld door de Europese Commissie als reactie op de migratieproblemen in de EU.

Screening, versnelde procedure

Een van de belangrijkste punten in het nu gesloten migratiepact is een snellere screening van migranten. Om ervoor te zorgen dat die systemen minder chaotisch verlopen, is het zogenoemde zevendaagse screeningsproces in het leven geroepen.

Tijdens de procedure worden er vingerafdrukken en gezichtsopnames gemaakt, die worden verzameld in een EU-database. Alle lidstaten krijgen toegang tot deze database en kunnen controleren of een asielzoeker niet in meerdere EU-landen asiel heeft aangevraagd.

Daarnaast verandert de grensprocedure. Die geldt straks voor alle asielzoekers die aankomen bij buitengrenzen. Migranten uit relatief 'veilige' landen, zoals Marokko, Algerije of Bangladesh, komen in een versneld proces terecht.

De bedoeling is dat de procedure maximaal negen maanden duurt en de migranten worden tussentijds vastgezet in speciale centra met beperkte bewegingsvrijheid. Als blijkt dat de asielzoekers geen recht hebben op asiel, worden ze teruggestuurd.

Verdere details moeten nog bekend gemaakt worden, maar het lijkt erop dat alleenreizende minderjarigen worden uitgesloten van de grensprocedure en gezinnen met minderjarigen prioriteit krijgen.

Erkende vluchtelingen komen terecht in de normale procedure. Het idee is dat kansrijke asielzoekers zo sneller geholpen kunnen worden en de asiel- en opvangsystemen minder snel vastlopen.

Waar aankomstlanden eerst verplicht waren om een asielprocedure te starten voor een migrant, mogen EU-landen nu kiezen: betalen of overnemen. Lidstaten staan voor de keuze om asielzoekers over te nemen van landen zoals Italië en Griekenland, waar de instroom hoog is, of een bedrag te betalen van 20.000 euro per niet-overgenomen asielzoeker.

Het doel hiermee is om landen financieel te compenseren voor de vele asielzoekers die zij opvangen. In de praktijk moet nog blijken of dit genoeg zal zijn; het land waar een migrant aankomt, blijft verantwoordelijk voor het regelen van asiel. Hoeveel migranten een land moet opvangen, wordt bepaald door een rekensom. Dit verschilt per lidstaat.

Nu het parlement en de lidstaten het eens zijn over het migratiepact, moet er alleen nog formeel gestemd worden in het Europees Parlement en de Raad van Ministers. Over twee jaar zou de wet in moeten gaan.

Van buitengrenzen naar Noord-Europa

Bijna elk EU-land heeft het afgelopen jaar te maken gehad met problemen met de opvang van vluchtelingen. In Nederland moesten in het Groningse Ter Apel bijvoorbeeld mensen buiten slapen, omdat er geen plek meer was. Ook andere Europese landen, zoals België en Frankrijk, kampen met een toenemende druk op de asielopvang.

Al na de vluchtelingencrisis van 2015 was er binnen de EU eensgezindheid dat er iets moest veranderen. De druk op landen als Griekenland en Italië, waar vluchtelingen vaak de EU binnenkomen, was de afgelopen jaren groot. Opvang en registratie van migranten liep daardoor vast.

Voor de meeste vluchtelingen waren deze landen niet de eindbestemming. Daardoor kwam die druk vervolgens ook te liggen bij de Noord-Europese landen. Maar het lukte de 27 Europese ministers van Asiel en Migratie jarenlang dus niet om het eens te worden over het opvangen, verdelen en terugsturen van migranten die in Europa aankomen.

De druk was groot om nu tot een akkoord te komen, voor de Europese verkiezingen in juni volgend jaar.

In februari maakten we deze video over waarom Europa het niet eens kon worden over migratie:

In het bijzonder Duitsland en Italië stonden lang tegenover elkaar, landen die allebei nodig waren om tot een meerderheid voor een akkoord te komen. Verdere impasses ontstonden bij het Europees Parlement en de EU-lidstaten, vooral met betrekking tot de verdeling van asielzoekers.

In de migratiedeal die vandaag is gesloten, is ook rekening gehouden met noodsituaties waarin er plotseling veel mensen naar de EU komen. In het pact staat hoe de EU en de lidstaten moeten reageren in deze crisissituaties. Het gaat om maatregelen die bedoeld zijn om de lasten eerlijk te verdelen tussen de landen.

Er zijn ook zorgen rond de deal. Zo waarschuwden gisteren meer dan vijftig mensenrechtenorganisaties in een open brief aan de onderhandelaars dat de deal zou leiden tot een "onmenselijk systeem".

Verder is er de vrees dat Griekenland, Italië, Malta en Spanje binnen dit systeem waarschijnlijk veel verantwoordelijkheid zullen dragen. Als landen aan de buitengrens krijgen ze meer te maken met asielzoekers die via hun grenzen binnenkomen.