Westerse sancties tegen Rusland zegen voor Armenië, maar hoelang nog?

• Iris de Graaf & Chiem Balduk

  Correspondent Rusland & redacteur Buitenland

Igor inspecteert een gloednieuwe auto. Hij schopt tegen de banden en controleert met een speciaal apparaatje de laklaag op de bumper. "Deze gaat mee naar Rusland", zegt de auto-importeur vastberaden. In Moskou kan hij de westerse wagen voor de dubbele prijs verkopen.

De autohandel floreert in Armenië. Op dit open veld aan de rand van hoofdstad Jerevan staan de Duitse BMW's, Amerikaanse Fords en Tsjechische Skodas in eindeloze rijen te wachten op een nieuwe eigenaar. Een Russische eigenaar, want bijna alle auto's hier zijn geïmporteerd uit het Westen en worden geëxporteerd naar Rusland.

Deze autohandelaren vertellen over hun succesvolle handel:

De Russische sancties zijn daarmee een zegen voor Armenië. Omdat directe autohandel tussen het Westen en Rusland is stilgelegd, maken handelaren gebruik van landen als Armenië, Georgië of Kazachstan als tussenpartij. Via deze zogeheten re-export worden de sancties omzeild, zonder dat het strafbaar is.

De export van westerse landen naar Armenië is explosief gestegen. In 2022 steeg de import vanuit Nederland al met 60 procent en die groei zet ook dit jaar verder door. Uit onderzoek van de NOS bleek eerder al dat vanuit Nederland met name de export van luchtpompen en compressoren naar Armenië enorm toenam.

Andere landen die eruit springen zijn Griekenland en Cyprus, waarvan de export naar Armenië in 2022 respectievelijk 15 en 19 keer zo groot werd.

Ook de autohandel groeide explosief. In deze grafieken zie je hoe de import van auto's in Armenië steeg, en tegelijkertijd de export explodeerde:

Op de automarkt in Jerevan maakt het de handelaren niet uit dat zij als loophole voor de sancties worden gebruikt. "Wij maken ons niet druk om die sancties", vertelt Mike terwijl hij met wat collega-handelaren uitrust in de schaduw. "Wij moeten geld verdienen voor onze gezinnen. Iedereen hier heeft kinderen te voeden."

Hypocriet

De handelaren overtreden bovendien geen Armeense wet. Het land doet niet mee met de sancties tegen Rusland. Integendeel: Armenië en Rusland vormen een economische unie. "Het is daardoor heel eenvoudig voor een Rus om hiernaartoe te komen en een handeltje op te zetten", vertelt financieel analist Hovhannes Avetisyan in het zakencentrum van Jerevan.

"Zo gaat dat nou eenmaal. Mensen zien een manier om de sancties te omzeilen en daarmee veel geld te verdienen", stelt de econoom nuchter vast. "Zo werkt economie. Rusland heeft iets nodig en handelaren zorgen dat ze het krijgen." Volgens hem zijn het niet alleen de Russen die garen spinnen bij deze omzeiling van de sancties. "Het zijn de Europese bedrijven die besluiten gebruik te maken van deze route."

De kritiek dat Armenië een profiteur is van de oorlog vindt hij daarom hypocriet. "Europa sluit zelf ook gasdeals met Azerbeidzjan, terwijl dat land een dictatuur is waar mensenrechten worden geschonden, maar daar worden nu even de ogen voor gesloten omdat er een grote behoefte aan gas is."

Avetisyan denkt dat de kans klein is dat westerse landen ook sancties zullen instellen tegen Armenië. "Misschien wordt bedrijven opgedragen de export naar Armenië te controleren op eventuele doorverkoop aan Rusland, maar niet meer dan dat."

Feit is dat de re-export Armenië geen windeieren legt. Vorig jaar groeide de Armeense economie met 12,6 procent; dit jaar wordt een verdere groei van 5,5 procent verwacht. Toch houdt econoom Avetisyan zijn hoofd koel: "Het is geen duurzame economische groei. Als de oorlog voorbij is, verdampt deze handel weer."

Roet in het eten

Aan de florerende autohandel kan een einde komen. Buurland Georgië, dat tussen Rusland en Armenië ligt, nam al maatregelen. Vanaf vandaag wordt de re-export van vrijwel alle Europese auto's naar Rusland verboden. Een flinke domper voor de autohandelaren. "Ik heb al een maand geen auto verkocht", zegt een handelaar beduusd.

"Europa heeft waarschijnlijk met Georgië afgesproken om deze stap te zetten", vervolgt hij. "En wij, de normale mensen, ondervinden daar de gevolgen van."

Toch gaan de handelaren niet bij de pakken neerzitten. Regels zijn er om omzeild te worden, horen we. "We kunnen de auto's via Iran vervoeren, of via de lucht. Het wordt dan wel duurder, dus misschien dat de Russen dan minder interesse hebben."

De Russische autohandelaar Igor is ook niet bezorgd. "Mijn Russische klanten zijn bereid om te betalen. En ik vind wel een weg om de auto bij mijn klant te krijgen. Ik bedenk wel wat."