'Landbouwministerie wist van omvang grondfraude, maar zweeg tegenover EU'
Het ministerie van Landbouw heeft tegenover Brussel verzwegen dat fraude met landbouwpercelen wijdverspreid is in Nederland, zo schrijft Investico. Het platform voor onderzoeksjournalisten baseert zich op interne e-mailwisselingen verkregen via de Wet open overheid (WOO).
In een reactie tegenover de NOS spreekt het ministerie de beschuldigingen niet expliciet tegen. Wel wordt er gezegd dat de informatie die is verstrekt aan de Europese Commissie "niet in tegenspraak is" met de eerste meldingen die het ministerie heeft gekregen over de kwestie.
In 2017 kwam via Trouw aan het licht dat boeren groenstroken van de gemeente Berkelland zonder toestemming als landbouwgrond registreerden. Op deze manier hebben in die gemeente tientallen boeren extra landbouwsubsidies van de Europese Unie opgestreken. Ook mochten ze meer mest uitrijden dan toegestaan.
De Europese Commissie was deze fraudevorm in Nederland in hetzelfde jaar op het spoor gekomen, meldt Investico op basis van interne e-mails. Mede vanwege de Trouw-publicatie vroeg de Commissie om opheldering in Den Haag. Er zou gedreigd zijn met terugvorderingen.
'Geen gevallen bekend'
In mei 2018 was er volgens de onderzoekers een gesprek tussen de commissie en het ministerie van Landbouw. "De Nederlandse autoriteiten hebben geantwoord dat hun geen gevallen bekend zijn van andere gemeenten waar dit probleem ook speelt", wordt geciteerd uit het gespreksverslag. Ook was gezegd dat de omvang van het probleem in Berkelland onbekend was, maar beide beweringen zijn volgens Investico onjuist.
Uit openbaar gemaakte stukken zou blijken dat het ministerie er al maanden eerder over was geïnformeerd. Ook zou in de gemeente Deventer en de gemeente Hof van Twente al vergelijkbare perceelfraude zijn vastgesteld, aldus de onderzoeksjournalisten. Een ambtenaar van het ministerie zou in een e-mail aan Berkelland hebben geschreven "niet verrast" te zijn en dat het "fraudeprobleem" in meer gemeenten speelde.
Adema: tot op de bodem uitzoeken
Minister Adema zegt in een reactie dat het om "stevige beschuldigingen" gaat, die hij "tot de bodem wil uitzoeken." Hij zegt inhoudelijk nu niet te kunnen reageren omdat hij eerst van zijn ambtenaren "precies wil weten" wat er gebeurd is. Die heeft hij opdracht gegeven dat de komende dagen uit te zoeken.
Een woordvoerder van het ministerie zei gisteren in een reactie dat de antwoorden aan de Commissie "niet in tegenspraak zijn" met de meldingen van de gemeente Berkelland. Er wordt beweerd dat er sprake was een "gedoogsituatie" waarbij boeren aangrenzende bermen als landbouwgrond gebruikten.
Berkelland was de eerste die bij het ministerie bezwaar had gemaakt tegen deze situatie. "Het ministerie had toen weliswaar signalen gekregen dat die gedoogsituatie elders ook zou voorkomen, maar niet dat deze partijen ook wilden stoppen met gedogen", wordt gezegd in een verklaring.
Na het gesprek met de Commissie zou er actie ondernomen zijn tegen de gedoogsituatie. Dat heeft volgens het Landbouwministerie geleid tot aangescherpte spelregels en verbeterde controles. "Daarmee is een oplossing gevonden voor dit vraagstuk, maar natuurlijk kan het altijd beter."
Ook de Europese Commissie wil nu uitzoeken hoe het zit en totdat dat duidelijk is niet inhoudelijk op de zaak ingaan.
Volgens Investico werd het probleem bewust kleingehouden. "We moeten hier zo veel mogelijk downgraden ook gelet op de derogatiediscussie die loopt bij de mest met de Europese Commissie," zouden ambtenaren elkaar gewaarschuwd hebben. En: "Woord fraude svp niet gebruiken!"
De NOS heeft het ministerie gevraagd naar deze mailwisseling tussen ambtenaren, maar een woordvoerder zei dat er nu niet op deze vraag in kan worden gegaan.
Vorige maand werd duidelijk dat grondfraude nog steeds voorkomt in de landbouwsector. Volgens onderzoeksplatform Follow The Money zijn er honderden onregelmatigheden vastgesteld door de overheid.
Grond van Staatsbosbeheer
De frauderende boeren hebben miljoenen aan EU-landbouwsubsidie ontvangen voor terrein dat ze niet bezitten of pachten, wordt in het artikel geconcludeerd. Behalve van gemeenten is bijvoorbeeld ook grond van Staatsbosbeheer onterecht geregistreerd door fraudeurs.
Naar aanleiding van dat onderzoek heeft het ministerie van Landbouw grondeigenaren opgeroepen hun land te registreren bij de de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO). Op deze manier kunnen eigenaren van landbouwgrond of natuurgrond die geen boeren zijn zulke fraude voorkomen.
Het ministerie zei toen dat RVO steekproefcontroles uitvoert om misbruik aan te pakken. Het is naar eigen zeggen onmogelijk om voor alle miljoenen percelen de juiste eigenaar te achterhalen, te registreren en hierop te handhaven. Bijvoorbeeld omdat er soms alleen sprake is van mondelinge afspraken, zo zei het ministerie eerder al namens de RVO.
'Ze liggen te slapen'
Investico meldt op basis van interne e-mails dat de RVO naar eigen zeggen meldingen van de gemeente Berkelland "twee jaar genegeerd" heeft, totdat de publicatie in 2017 de fraude aan het licht bracht.
Burgemeester Van Oostrum van Berkelland zei eind 2017 tegen de NOS dat hij grondfraude "al een tijd" onder de aandacht probeerde te brengen van het ministerie van Landbouw en de Europese Unie. "Ik moet eerlijk zeggen dat ze daar liggen te slapen, want we zijn hier al sinds 2014 mee bezig."
