Chinese chipsector nerveus na nieuwe exportbeperkingen ASML-machines
China vindt dat Nederland op de hand is van Washington. Het land verzet zich tegen het "oprekken van het concept van nationale veiligheid", zei het bij monde van de boze buitenlandwoordvoerder Mao Ning, in een reactie op het besluit van Den Haag om de verkoop van geavanceerdere chipmachines aan China verder te beperken. Van totale chaos lijkt nog geen sprake, maar de nervositeit onder Chinese chipbedrijven neemt door het Nederlandse besluit toe.
Er wordt gehold in de straten van Wuhan. Medewerkers van Yangtze Memory Technologies Corp (YMTC), een van China's grootste chipmakers, haasten zich om op tijd de kunnen inklokken voor hun ochtendshift. "Het werk is hier goed", zegt een van hen, die zich voorstelt als Xu. Gevraagd wat de sancties betekenen voor zijn werkzaamheden houdt hij zich op de vlakte. "Dat heb ik niet helemaal helder."
Al in oktober kondigde Amerika vergaande sancties af tegen de Chinese chipindustrie. Nederland volgde, net als Japan, met een ban op de export van de meest geavanceerde chipmachines. Lees: die van ASML. "De wereldtop qua chipmachines", weet Rao, die zijn ontbijt in de bedrijfskantine net achter de kiezen heeft. "Wat de sancties betekenen? Dat weet ik niet, ik ben maar een simpele onderhoudsmonteur."
Met vallen en opstaan naar zelfvoorzienendheid
Dat de ASML-klant het al moeilijk heeft, steekt de topman van het Chinese bedrijf niet onder stoelen of banken. "Het betekent dat we niet langer onderdelen en componenten kunnen kopen voor apparatuur die we legaal hebben gekocht", zegt Chen Nanxiang op het podium bij chipbeurs Semicon China in Shanghai, een paar honderd kilometer stroomafwaarts aan de Yangtzerivier. Eerder was er al sprake van een ontslagronde.
YMTC geldt als één van de sleutelspelers in China's drang naar zelfvoorzienendheid. Of, op zijn minst: in het minder afhankelijk worden van westerse technologie. Niet voor niets staken de autoriteiten begin dit jaar nog eens 1,9 miljard dollar in het bedrijf. Dat geld is afkomstig uit China's 'National Integrated Circuit Industry Investment Fund', ook wel het Grote Fonds genoemd. Een speciale pot met geld die de chipindustrie naar een hoger niveau moet tillen.
Dat gaat met vallen en opstaan. Elders in Wuhan is bij wat enkele jaren geleden een veelbelovende groeibriljant leek de sloop ingezet. Hongxin had de eerste deal met ASML al binnen. De fabriek, waar miljarden in werd geïnvesteerd, werd nooit afgebouwd. "Driewerf nee", noemde een woordvoerder van China's economische planningsbureau partijen als Hongxi. Bedrijven zonder ervaring, technologie en talent die weinig te zoeken hebben de industrie. Achter de groene wanden zijn hijskranen te zien die de sloop moeten voltooien.
"Ik denk dat dat een normaal proces is", zegt Fang Liang. Hij is investeerder, en kent de sector goed. "Er zijn de afgelopen jaren vele duizenden halfgeleiderbedrijven bijgekomen in China. Vroeg of laat zullen daarvan een hoop failliet gaan. Uiteindelijk zullen er een paar reuzen overblijven die de markt beheersen", zo trekt hij de vergelijking met Amerika, Europa, Japan en Zuid-Korea. Een van die potentiële reuzen is Shanghai Microelectronics Equipment (SMEE), ook aanwezig op Semicon Shanghai.
Sommigen zien SMEE, dat nu nog mijlenver achterligt op ASML, als een bedrijf dat de Veldhovense techreus op termijn uit zou kunnen dagen. "Het is moeilijk goede voorspellingen te doen, maar op dit moment is de generatiekloof zo'n zes tot zeven jaar", zegt halfgeleiderkenner Fang over de Chinese chipindustrie. "Maar dat kan uiteraard veranderen. Als er volgend jaar bijvoorbeeld plotseling nieuwe uitvindingen worden gedaan, kan opeens alles weer anders zijn." Beperkingen, bedoeld om dat proces te vertragen, lijken binnenlandse leveranciers de wind in de zeilen te geven.
"Voor 2018 kwam het grootste deel van de apparatuur en materialen uit het buitenland", zegt Fang. "Die afhankelijkheid is door de handelsoorlog al flink afgebouwd." Dat geldt met name voor de productie van minder geavanceerde chips, waar binnenlandse toeleveranciers zijn opgestaan. Voor hoogwaardiger chips is dat een ander verhaal: het Taiwanese TSMC produceert twee derde van de halfgeleiders wereldwijd. Voor de meest geavanceerde chips bedraagt dat zelfs 90 procent.
"Het is gênant", zegt Yan, die chipontwerper is. Hij neemt een paar foto's bij het kraampje van ASML op de halfgeleiderbeurs. "Als een partij wil verkopen, en een andere partij wil kopen, waarom moet je dan tussenbeide komen? Ons bedrijf merkt het nu nog niet, maar het kan wel zo zijn dat de chips die we ontwerpen straks niet meer geproduceerd kunnen worden."
Mediaschuw
Praten met de pers willen de medewerkers van SMEE, die een veel groter paviljoen hebben gehuurd, niet. Niemand heeft er belang bij zijn kop te hoog boven het maaiveld uit te steken, angstig ook buiten de landsgrenzen in de schijnwerpers te staan. "Maar we zijn heel anders dan ASML, hoor", zegt een medewerker nog wel.
De NOS vroeg een dozijn Chinese klanten van ASML om een reactie op het nieuws uit Den Haag. Huahong bijvoorbeeld, ook vertegenwoordigd in Shanghai. Dat geldt ook voor Shanghai Sinyang en Crystal Clear, die twee zalen verderop hun paviljoen hebben opgetuigd. Beiden shopten in 2021 nog bij ASML. Wat de impact op hun lopende servicecontracten is, is nog onduidelijk. Tot nu toe kon of wilde geen van de bedrijven reageren op vragen over de exportrestricties.
