Steeds minder baby's en peuters gevaccineerd, hoe erg is dat?
Steeds minder baby's en peuters worden ingeënt tegen kinderziektes als polio, mazelen, de bof en rodehond. De vaccinatiegraad voor die groep is gedaald onder de negentig procent, zegt het RIVM. Ook epidemiologen zijn bezorgd. Ze waarschuwen voor mazelen-uitbraken, als de trend zich voortzet. Nu komt dat vooral voor in de bible-belt, waar de vaccinatiegraad al lager was.
Een daling van drie procent in de vaccinatiegraad is niet onmiddellijk een gevaar, relativeert epidemioloog Patricia Bruijning. "Maar je hebt gebieden, wijken waar de daling groter is. Daar kun je op een bepaald moment het kritieke kantelpunt bereiken en kunnen uitbraken ontstaan."
Het gevaar van zo'n uitbraak ligt vooral op de loer bij kinderdagverblijven. Vaccineren tegen mazelen kan pas na een jaar. De eerste zes maanden zijn baby's nog beschermd door de antistoffen van hun moeder, maar is er een risico. "Er komen op zo'n crèche ook oudere kinderen die niet zijn gevaccineerd en iets kunnen meebrengen", zegt Bruijning.
Kort voor de coronacrisis hield dit ook de Tweede Kamer bezig. Een wetsvoorstel van D66 moest kinderopvangorganisaties de mogelijkheid geven om ongevaccineerde kinderen te weigeren. Het voorstel sneuvelde in de Eerste Kamer. Die vreesde dat ook medewerkers geweerd konden worden die zich niet hadden laten vaccineren tegen corona.
Meer wantrouwen
De coronapandemie is een van de redenen voor het gestegen wantrouwen tegen inentingen. Uit peilingen blijkt dat sommige jonge ouders sindsdien wat minder positief denken over vaccinaties, zegt het RIVM.
Vooral in sommige grote steden lijkt een groep ongevaccineerden te ontstaan. "Gelukkig is de basisimmuniteit nog hoog, want heel lang was de vaccinatiegraad wel op peil. Behalve in de bible belt en daar zie je ook veel sneller uitbraken", zegt een RIVM-woordvoerder.
Dat gebeurde voor het laatst in 2013, toen naar schatting 30.000 mensen de mazelen kregen. Er werden 180 kinderen opgenomen in het ziekenhuis en één kind overleed aan complicaties van de ziekte. Mazelen is in vergelijking met bijvoorbeeld Covid enorm besmettelijk, zegt de woordvoerder. "Een persoon kan 20 anderen besmetten."
Geen polio-uitbraken
Langer geleden dook ook polio nog wel eens op, in Nederland voor het laatst in 1992. "Polio proberen we al jaren uit te roeien, zoals dat ooit met de pokken is gelukt", zegt Alma Tostmann, epidemioloog aan het Radboud UMC. Vorig jaar was het poliovirus er ineens toch weer in Londen en New York.
"Een polio-uitbraak in Nederland is hypothetisch. Het risico op mazelen is veel groter", zegt Tostmann. "Als de trend zich doorzet, ligt een stuk van de volksgezondheid te grabbel. Dus we moeten nu al actie ondernemen." De vraag is wel hoe.
Onder tegenstanders is veel onzekerheid over mogelijke bijwerkingen. Hoe dat kan uitpakken, merkten ze in het Verenigd Koninkrijk. Eind jaren 90 lanceerde anti-vaccinatie-activist Andrew Wakefield een theorie waarin hij een verband legde tussen de BMR-prik (tegen bof, mazelen en rodehond) en autisme. Daardoor daalde de vaccinatiegraad op sommige plaatsen flink. "Dat leidde jaren later nog tot enorme uitbraken op scholen", weet Tostmann. "Het was een heel hardnekkig gerucht en het heeft zijn sporen nagelaten."
In gesprek blijven
Sinds corona komt dat soort geruchten meer voor. De enige manier om ermee om te gaan is om ze serieus te nemen, denkt de epidemioloog. "Ook mensen die tegen vaccinaties zijn, willen het beste voor hun kind. Je moet proberen common ground te vinden en in verbinding te blijven met elkaar. De groep die op ramkoers ligt met het vaccinatiebeleid is niet groot, maar er is een grote groep die meekijkt. Die hebben er baat bij dat zorgen worden weggenomen en vragen worden beantwoord, dan kom je toch een heel eind."
"Mensen die twijfelen over vaccinaties zijn het beste geholpen als ze erover kunnen praten met een zorgverlener die ze vertrouwen", vult Bruining aan. Artsen en verpleegkundigen op het consultatiebureau zijn hiervoor opgeleid en kunnen dit soort gesprekken heel goed voeren, zegt Bruijning. "Maar dan moet je wel met de mensen die twijfelen in contact komen, ook als ze niet op het spreekuur verschijnen. Je zult dus actief die mensen moeten benaderen, daar moet meer in worden geïnvesteerd."
En een vaccinatieplicht zien beide epidemiologen niet zo zitten. "Dat is in Nederland niet zo'n goed idee", zegt Tostmann. "In Frankrijk, Duitsland en Italië bijvoorbeeld wordt dat geaccepteerd, in Nederland zal het veel weerstand oproepen. Het heeft met cultuur te maken, Nederlanders zijn een beetje eigenwijs."
