Beperken lesuren geen taboe in strijd tegen lerarentekort: 'Pijnlijke keuzes nodig'

De Onderwijsraad denkt dat minder lesuren voor leerlingen een oplossing kan zijn om het lerarentekort tegen te gaan. In het rapport Schaarste schuurt stelt het adviesorgaan dat "scherpe keuzes" nodig zijn om het groeiende probleem aan te pakken.

"Het is nu het moment om keuzes te maken", zegt voorzitter Edith Hooge in een toelichting. "Er moet worden gekeken naar het onderwijsaanbod of wat er op het programma staat in inhoud en tijd kan worden beknot."

Basisscholen kampen momenteel met een lerarentekort van 10 procent. In het voorgezet onderwijs kan twee derde van de vacatures niet worden ingevuld. Dat tekort loopt de komende jaren alleen maar op, is de verwachting. Het ministerie van Onderwijs verzocht de raad daarom oplossingen te inventariseren.

'Eind aan overladen curriculum'

Door het verplicht aantal lesuren te verminderen, kunnen de huidige leerkrachten meer leerlingen lesgeven of bijvoorbeeld hun administratie bijhouden. De tijd die niet wordt ingevuld zouden scholen met andere professionals of vrijwilligers zinvol kunnen invullen, bijvoorbeeld door een kunstenaar cultuurlessen te laten geven.

Hooge onderstreept dat lesgeven de taak blijft van bevoegde leerkrachten. "Het is belangrijk te kijken wat er op het programma moet staan, wat leerlingen moeten leren: taal, rekenen, kennis van geschiedenis en de wereld om hen heen. De essentiële vakken."

Basisschool Digitalis uit Almere experimenteert hier noodgedwongen al mee: om iedere leerkracht een dag in de maand ruimte te geven, is ervoor gekozen lessen in beweging en cultuur uit te besteden. Directeur Monique van Zandwijk noemt het een werkbaar alternatief.

"De gemiddelde leerkracht wil eigenlijk vooral taal, rekenen en de zaakvakken overbrengen. Kunst en cultuur is iets heel specifieks en dat vinden mensen vaak moeilijk om te geven", legt ze uit. De kinderen worden zeker niet aan een wildvreemde toevertrouwd. "We halen zeker niet zomaar mensen ergens mensen vandaan, dat loopt via organisaties die dat van tevoren checken."

In het rapport roept de Onderwijsraad ook op meer focus aan te brengen. Nu is er vaak nog een overladen curriculum, waarschuwt Hooge. "Vanuit de samenleving zijn er heel veel maatschappelijke opdrachten. Scholen wordt gevraagd aandacht te besteden aan energiebesparing, straatvuil, verstandig omgaan met geld of gezonde voeding. Maak keuzes in dat wat je leerlingen in ieder geval moet leren."

Solidariteit vereist

Hoewel de raad ook pleit voor gericht meer geld om specifieke problemen aan te pakken, zijn er geen kant-en-klare oplossingen. Scholen wordt in ieder geval gevraagd solidariteit te tonen met de hardst getroffen collega's. "Lerarentekorten mogen niet alleen een probleem zijn van de scholen en schoolbesturen die er daadwerkelijk mee kampen", maant de raad.

Het kan bijvoorbeeld helpen als andere scholen bijspringen door leraren (tijdelijk) over te plaatsen, een lastige maar noodzakelijke keuze, denkt de Ouderwijsraad. "Dit doet uiteraard pijn bij de leerlingen, ouders en collega's van de school die de leraar 'afstaan'. Maar het is noodzakelijk dat scholen binnen een bestuur elkaar helpen om de tekorten op alle scholen beter op te vangen."

Schoolbesturen moeten daarom in gesprek gaan met personeel en ouders, ook als ze niet of nauwelijks tekorten hebben. Volgens de raad is het belangrijk dat besproken wordt hoe de schaarste aan leraren zo rechtvaardig mogelijk te verdelen is. Het leidende idee: laat leraren zo veel mogelijk aan het werk gaan op plekken waar dit het hardst nodig is.

Digitalisering geen oplossing

De schrijvers van het rapport merken ook nog op dat digitalisering in het onderwijs vaak als panacee wordt gezien, maar zij zijn daarvan niet overtuigd. Het levert leraren niet minder, maar geregeld juist meer werk op. Bovendien leidt de inzet ervan tot tot grotere kansenongelijkheid tussen rijkere en armere scholen.

"Dit vormt voor de raad nog een belangrijke reden dit af te wijzen als handelingsoptie om lerarentekorten het hoofd te bieden."