Russen voor familiereünies naar Armenië: warm weerzien is oefening in het bewaren van vrede

• Paul Alexander

  redacteur Buitenland

"Ik snap niet meer wat er in mijn moeder omgaat," zegt de Russische Yulia Nesterova (44) uit Amsterdam. Ze is met haar Nederlandse man en hun twee dochters op bezoek bij haar broer Igor (38), die vorig jaar augustus met vrouw en zoon naar de Armeense hoofdstad Jerevan is gevlucht. Haar moeder Ira (65) is vanuit Moskou overgekomen.

Ze kunnen zowel vanuit Rusland als vanuit Europa zonder visum naar de voormalige Sovjetstaat in de Kaukasus reizen. Dat maakt Jerevan een ideale locatie voor menig familiereünie van Russen die door de oorlog uit elkaar zijn gedreven.

Zo ontmoeten onder andere een naar Zwitserland gevluchte grootvader en zijn dochter uit Sint-Petersburg elkaar hier bij een kleindochter. En een jonge vrouw uit Moskou spreekt er bij haar vriendin af met haar vriend die uit Cyprus komt gevlogen.

Families zijn niet alleen geografisch van elkaar gescheiden. Ook politiek staan hun denkbeelden soms lijnrecht tegenover elkaar. "Als we elkaar bellen slaat mijn moeder de ene dag extreme oorlogstaal uit en hang ik subiet op," vertelt Yulia. "Een dag later doet ze aan de telefoon alsof het niet gebeurd is. Ze is een intelligente vrouw die veel van de wereld heeft gezien. Maar nu sluit ze zich af voor informatie van buiten. Die is voor haar ook moeilijker toegankelijk geworden."

Vriendschap niet laten vergallen

Moeder Ira komt oorspronkelijk uit Oekraïne: ze groeide op in Melitopol, op dit moment illegaal geannexeerd door Rusland. Oud-klasgenoten berichten haar dat het leven er beter op is geworden nu de stad deel uit maakt van Rusland.

Toch heeft het leven het afgelopen jaar voor haar aan zin verloren nu haar kinderen ver weg zijn en ze alleen in Moskou is achtergebleven. Ze zoekt troost bij vrienden. "Die hebben allemaal hun kinderen op afstand, omdat ze aan het front dienen of eveneens uit Rusland zijn vertrokken."

Ira vertelt hoe de 'speciale militaire operatie' ook haar vriendenkring in twee kampen verdeelt. "Zeker in het begin konden onderling de emoties hoog oplopen. Op een gegeven moment hebben we besloten dat we elkaar te lang kenden om de meningsverschillen de vriendschap te laten vergallen. We besloten met z'n allen er niet meer over te praten."

Dezelfde tactiek hanteert ze nu in Jerevan. Ze lopen over lokale marktjes, maken uitstapjes naar de Kaukasische hoogvlaktes rondom de hoofdstad en brengen in restaurants talloze toosten op elkaar uit. Zodra het gesprek in de buurt komt van de oorlog, slaakt Ira een diepe zucht onder de woorden: "Laten we het er niet over hebben".

Zo is het warme weerzien tegelijk een oefening in het bewaren van de vrede. Het helpt dat de lokale bevolking de Russen welwillend gezind is - anders dan bijvoorbeeld in andere voormalige Sovjetrepublieken als Georgië en de Baltische landen, waar grote aantallen Russische vluchtelingen zijn neergestreken.

De stad brengt ook heimwee naar haar sovjetjeugd teweeg bij Yulia, vanwege de talloze Lada's en Wolga's in de straten, de architectuur in Sovjetstijl en oude apparaten van Sovjetmakelij in winkels zoals een wereldontvanger met daarop broederlijk naast elkaar de zenders uit Moskou en Kyiv.

Impuls lokale economie

Tegen de negentig procent van de veertigduizend Russen in Jerevan werkt in de IT-sector - zo ook broer Igor die data-analist is voor een Amerikaans tandheelkundig bedrijf. Het leven is er ook betaalbaar: de lonen liggen vaak drie tot vier keer hoger dan lokaal gangbaar is. Het drijft de prijzen op, maar het biedt tegelijk een impuls voor de lokale economie.

Russische en internationale IT-bedrijven hebben het afgelopen jaar in Jerevan kantoren geopend. En in de straten verschijnen talloze nieuwe restaurants, hippe clubs en bars, waar Russen gedichten voorlezen, anti-oorlog bijenkomsten houden of exposities organiseren onder titels als Terugkeer naar huis.

Toch biedt het arme en afgelegen Armenië weinig toekomstperspectief. De meeste Russen reizen snel weer door naar Georgië of Europa. Ook Igor ziet zijn verblijf in Jerevan als tijdelijk. "Misschien dat over twee jaar de ellende voorbij is en we weer terug kunnen naar Moskou," zegt hij zonder al te veel hoop.

Terug

Directe aanleiding voor de reünie is zijn verjaardag. Tijdens een feestelijke lunch spreekt zijn vrouw hem toe. "We hebben een zwaar jaar achter de rug. We hebben ons leven opnieuw moeten inrichten. Het is onduidelijk wat de toekomst brengt. Maar ik weet dat ik op jou kan steunen."

Dan breekt onvermijdelijk het afscheid aan. Yulia wil geen emotionele toestanden. Ze zegt tegen haar moeder: "Het komt goed. We zien elkaar snel." Maar Ira kijkt aangeslagen. Ze moet weer terug naar het land waar zij en haar vrienden afgesneden leven van hun kinderen.