De mobilisatie is voorbij, zegt het Kremlin, maar juristen geloven het niet

• Christiaan Paauwe

  Redacteur Buitenland

De 39-jarige Andrej werd op 22 september opgeroepen. Net als duizenden andere mannen die zich moesten melden, had hij met twee tours in Tsjetsjenië de relevante militaire ervaring waar president Poetin naar op zoek was. Ook zou hij training krijgen voordat hij naar Oekraïne gestuurd werd. Dus dan zou Andrej goed voorbereid de oorlog ingaan, dachten zijn vrouw en moeder, en niet zo snel omkomen.

Op 17 oktober - minder dan een maand later - brachten militairen het stoffelijk overschot van Andrej terug naar zijn familie, is te lezen in een reportage van de Russische nieuwssite Ljoedi Bajkala. Waarom, hoe en waar hij is gesneuveld, werd niet gezegd. Andrej's kist ligt begraven naast drie andere mannen die zijn omgekomen in de oorlog in Oekraïne.

Poetin probeerde maandag de bevolking gerust te stellen en zei dat de 'gedeeltelijke mobilisatie' is afgerond. Er zouden geen mannen meer worden opgeroepen voor het front. Maar toen journalisten vroegen hoe hij dit formeel zou vastleggen, twijfelde de president. "Ik heb daar eerlijk gezegd nog niet over nagedacht."

Daaruit maken Russische juristen op dat de mobilisatie verre van voorbij is. "Poetins woorden zijn bedoeld om burgers gerust te stellen", zegt jurist Sergej Krivjenko tegen de NOS. "Maar zonder een nieuw decreet is de mobilisatie juridisch niet voorbij."

Gevolgen voor hele samenleving

Krivjenko's organisatie 'Burger, leger, recht' staat militairen bij die niet willen vechten in Oekraïne. Hun Telegramkanaal had voor de mobilisatie vijfduizend leden, inmiddels zijn het er honderdduizend. Zo adviseren ze mannen die worden opgeroepen om simpelweg niet naar rekruteringsbureaus te gaan.

Poetin weet dat de mobilisatie heel slecht is gevallen, concludeert Krivjenko. Toen de president in september besloot te mobiliseren, zorgde dat voor een schokgolf door heel Rusland. Honderdduizenden Russen vluchtten het land uit.

"De mobilisatie heeft grote gevolgen gehad voor de hele samenleving en de economie. Mannen moesten stoppen met hun werk om naar het front te gaan", zegt Krivjenko. Daar komt nog eens bij dat inmiddels al zeker tientallen gemobiliseerde mannen zoals Andrej zijn omgekomen.

Het Kremlin heeft wel een praktische reden om een pauze in te lassen. Het Russische leger heeft namelijk al zijn handen vol met de gemobiliseerde mannen tot nu toe. Volgens het ministerie van Defensie zijn dat er 300.000, daarvan zouden er ruim 80.000 al in Oekraïne zitten. Die cijfers zijn niet onafhankelijk te verifiëren.

"Vaststaat dat het honderdduizenden mannen zijn, Zij moeten schoenen, kleren en wapens krijgen, en een training voordat ze naar het front worden gestuurd", zegt Krivjenko. Bovendien begint in Rusland deze week de dienstplichtlichting van de herfst - dat betekent dat de komende weken nog eens 120.000 mensen worden opgeroepen. Krivjenko: "Zij moeten ook training krijgen. Het leger heeft niet genoeg opleidingscentra om daarnaast nog eens een nieuwe groep gemobiliseerde militairen op te vangen."

Maar dat de mobilisatie niet ten einde is, is ook volgens Alexandr Pomazoejev duidelijk. De jurist werkt voor de anti-corruptieorganisatie FBK van de gedetineerde oppositieleider Aleksej Navalny. "Dan zouden die militairen ook terug moeten keren van het front", zegt hij tegen het tv-station Current Time. Volgens hem zouden gemobiliseerde mannen naar huis mogen als de mobilisatie voorbij is.

"Maar dat zien we natuurlijk niet. Daaruit kunnen we opmaken dat de mobilisatie nog van kracht is en dat ze dit niet van plan zijn. Dat weet de president en dat weet het parlement." Dat de mobilisatie niet formeel ten einde is, blijkt ook uit berichten in Russische media de afgelopen dagen dat er nog steeds mannen worden opgeroepen.

Veel Russen wachtten de mobilisatie niet af en besloten om naar het buitenland te vluchten, zoals Roma en Andrey. Zij zaten bij de eersten die wisten te vluchten voor Poetins mobilisatie:

Wat adviseert Pomazoejev dan aan Russen in het buitenland die gevlucht zijn voor de mobilisatie en nu horen dat die voorbij is? "Wie de grens over is, moet deze leugen niet geloven en niet terugkomen. Het gevaar is niet minder geworden, de mobilisatie gaat door." Ook Pomazoejev denkt dat de pauze mede te verklaren is door de nieuwe lichting dienstplichtigen die vanaf deze week wordt opgeroepen. "Wanneer ze daarmee klaar zijn, gaan ze door met mobiliseren. Kom dus in geen geval terug."

Krivjenko betwijfelt of er binnenkort een decreet van Poetin komt. De president zou daarin wel kunnen vastleggen of gemobiliseerde militairen die in Oekraïne zitten terug kunnen keren naar huis. Feit blijft dat zo'n decreet nodig zal zijn om de mobilisatie te beëindigen. "Dit is sluw van Poetin. Hij doet alsof er geen decreet nodig is. Dit is niet het einde van de mobilisatie, maar van de eerste golf. Zodra de trainingscentra vrij zijn, komt de volgende golf."