Op ‘geamputeerd’ WK zonder Carlsen vechten China en Rusland het nu uit op schaakbord

Een Koude Oorlog woedt er allang niet meer op het schaakbord, maar als China en Rusland hun lopers, paarden en torens naar voren schuiven is het toch even opletten. Want die strijd heeft dan wel wat aan aanzien ingeleverd, zo zonder de sterkste schaker ter wereld erbij, de wereldtitel is nog altijd prestigieus. Het is immers het hoogst haalbare in de sport.

Bovendien kroont de schaakwereld in Astana, Kazachstan, na tien jaar Noorse heerschappij een nieuwe wereldkampioen. Ding Liren kan de eerste Chinese titelhouder bij de mannen worden en (op papier) de Chinese schaakdominantie voltooien. Ian Nepomniasjtsji, de verliezend uitdager in 2021, kan op zijn beurt nieuw leven blazen in de vergane Russische schaakglorie.

Zondag eindigde het eerste potje, dat de met wit spelende Nepomniasjtsji mocht beginnen, in remise. Vandaag volgde partij twee van het best-of-14-gevecht. Daarin was Nepomnjasjtsji de sterkste.

'Geamputeerd' kampioenschap

Toch spreekt de Russische schaakgrootheid Garry Kasparov vanwege de afwezigheid van de mondiale nummer één Magnus Carlsen van een "geamputeerd" kampioenschap. "Het duel tussen 'Nepo' en Ding is hoe dan ook een show, maar het is geen WK-match."

"Ik kan het nauwelijks een wereldtitelduel noemen. Wat mij betreft moet de sterkste schaker ter wereld meedoen, en dat is nu niet het geval. Het voelt als een geamputeerd event", meent de Voormalig wereldkampioen.

Carlsen, wereldkampioen sinds 2013 en sinds 2010 met flinke afstand de hoogst gerankte schaker op aarde, besloot in juli vorig jaar dat hij zijn wereldtitel niet voor een zesde keer ging verdedigen. Hij had geen trek meer in de uitputtende voorbereiding: "Ik heb niet het gevoel dat ik veel te winnen heb."

En dus treft de mondiale nummer twee Nepomniasjtsji, die in juni vorig jaar in Madrid het kandidatentoernooi won, aan het bord de doorgeschoven nummer drie van de wereldranglijst Ding.

Pre-corona schaakte Ding zich pas als veertiende grootmeester ooit naar een rating boven de 2.800, in potentie een gevaarlijke uitdager voor Carlsens imperium. Maar de vaak behoudend en accuraat spelende Chinees bleek minder solide dan gedacht. Dit WK zal voelen als een buitenkansje op de titel.

In de afgelopen jaren schaakte Nepomniasjtsji zich met zijn creatieve en agressieve speelstijl ook richting die 2.800-grens en loert hij bij afwezigheid van Carlsen (rating: 2.853) op de titel. 'Nepo' kan de eerste Rus worden die wint sinds Vladimir Kramnik in 2006.

Over de schouders van Nepomniasjtsji kijkt wel - en hij bezweek tegen Carlsen al eens onder de druk - het imposante Russische schaakverleden mee naar het bord. Na WO-II was schaken voor de Russen meer dan een bordspel, haast een propagandamiddel tijdens de Koude Oorlog, zeker toen de rebelse Amerikaan Bobby Fischer het trotse Sovjet-schaakrijk deed wankelen.

Het groepje wereldkampioenen uit Rusland en de Sovjet-Unie uit de 20ste eeuw is desondanks geen select gezelschap meer. Maar deze eeuw valt het vies tegen.

Aan 'Nepo' de taak het Russische schaken iets van glans terug te geven. Maar dat doet hij wel onder de vlag van de wereldschaakbond FIDE. En niet die van Rusland. Want ook aan het schaakbord is de Russische driekleur sinds de oorlog in Oekraïne verboden, al mogen de Russen wel gewoon meedoen.

De 44 beste Russische schakers, onder wie Nepomniasjtsji, spraken zich twee maanden nadat de Russen buurland Oekraïne hadden aangevallen in een open brief naar president Poetin al uit over de inval. "Stop de oorlog", schreven ze.

Chinese dominantie?

Waar de Russen - al spelen ze misschien niet helemaal 'voor' het vaderland - de oude glorie willen herstellen, bouwt China het juist op. Want wint Ding, dan hebben de Chinezen zowel bij de mannen als de vrouwen, met Ju Wenjun, de wereldtitel in bezit.

Het diplomatieke gewicht dat aan de schaakstukken hangt, mag dan allang niet meer zo zwaar zijn als tijdens de Koude Oorlog en de Chinese president Xi Jinping host dan misschien wel niet vooraan mee in de polonaise, alleen al omdat de nationale versie van het bordspel xiangqi nog steeds populairder is in China dan de westerse variant. Xi zal slapen als een roosje, wetende dat zijn land mondiaal dominant is in een spel dat de eerste jaren van de Culturele Revolutie nog strikt verboden was in China omdat het te westers zou zijn.

Na de beslissende opgave of schaakmat in Astana zal 'Nepo' of Ding, en dus Rusland of China, pronken met de wereldtitel, maar de winnaar zal ook beseffen dat de schaduw van die ene dwarsdenkende Noor over de trofee hangt.