Aanvallen in Brjansk veroorzaken opnieuw onrust in Rusland

• 

  Iris de Graaf

  Correspondent Rusland

Het begon gisteren met paniekerige berichten op sociale media: Oekraïense saboteurs zouden de grens met Rusland zijn overgestoken in de regio Brjansk, zo'n 400 kilometer ten zuidwesten van Moskou. Via Telegram kwam allerlei tegenstrijdige informatie naar buiten.

Gewapende mannen zouden 10 tot 100 mensen gegijzeld hebben. Er zou een bus met schoolkinderen beschoten zijn waarbij een meisje om het leven zou zijn gekomen, een school zou zijn bestormd en aan de grens zou in een of twee dorpjes gevochten worden.

Wie zijn deze mannen? Zijn het Oekraïners, Russen die tegen de oorlog zijn, of is het in scene gezet door Rusland om Poetin aanleiding te geven "iets" te doen?

Terroristische aanslag

Sinds Moskou vorig jaar Oekraïne binnenviel heeft Rusland zijn buurland er herhaaldelijk van beschuldigd raketten af te vuren op Russische grensgebieden. Ook beschuldigen beide landen elkaar van het creëren van zogenoemde 'valse vlag'-operaties.

Oekraïne ontkent altijd dat het iets te maken heeft met incidenten op Russisch grondgebied, en zegt dat dit simpelweg de gevolgen zijn van het feit dat Rusland de oorlog is begonnen. Maar voor Moskou maakt ontkenning niet uit. Vorig jaar bijvoorbeeld, toen de Krimbrug werd gebombardeerd, volgden zware Russische bombardementen op heel Oekraïne als represaille.

Ook nu beweert het Kremlin dat "Oekraïense saboteurs" donderdag de grensregio's zijn binnengevallen. Poetin beschuldigt hen van terrorisme: "Het Russische leger zal hard ingrijpen tegen diegenen die vandaag opnieuw een terroristische aanslag hebben gepleegd. Ze zijn het grensgebied binnengedrongen en hebben het vuur geopend op burgers".

Kyiv zegt dat de aanval in Brjansk in scene is gezet door de Russische geheime dienst: "Rusland wil zijn bevolking bang maken, en daarmee de aanval op een ander land rechtvaardigen", zei een adviseur van de Oekraïense president Zelensky.

Poetin sprak vandaag met zijn Veiligheidsraad over de aanval in Brjansk. Er is niet bekendgemaakt wat daaruit is gekomen, maar voorafgaand zei Kremlinwoordvoerder Peskov dat Poetin "aanvullende maatregelen" zal nemen in de grensregio's om "dergelijke ontwikkelingen in de toekomst te voorkomen". Sinds september vorig jaar geldt in deze gebieden al een verhoogde staat van militaire paraatheid.

Russische vrijwilligers

Hoewel er dus nog steeds veel onduidelijk is over wat er in Brjansk is gebeurd, wordt het beeld langzaam scherper. De plaatsvervangend gouverneur ontkende gistermiddag dat er een schoolbus beschoten is. Lokale ambtenaren spraken tegen dat er een meisje is omgekomen en ook berichten over een gijzeling zijn niet bevestigd.

Wat overblijft is het verhaal dat een man of 40 vanuit Oekraïne één of meerdere dorpen in Rusland zijn binnengetrokken. Het lijkt te gaan om Russen die aan de Oekraïense kant meevechten.

Officieel werd de aanval namelijk opgeëist door een groep die zichzelf het Russische Vrijwilligerskorps (RVK) noemt, een bataljon gewapende vrijwilligers dat is aangesloten bij het Oekraïense leger.

Extreemrechtse achtergrond

"Russen! Wij zijn hier gekomen om jullie te bevrijden op je geboortegrond, in tegenstelling tot Poetins leger van moordenaars en verkrachters. Pak je wapens op, wees geen slaaf!", zo klonk het gisteren in een video.

Sommige leden van de RVK hebben een extreemrechtse achtergrond. Denis Kapoestin, ook wel bekend als Denis Nikitin, leidt het korps. Hij is een beruchte aanhanger van het neonazisme.

Maar of zij echt de daders zijn, en zo ja, of ze in opdracht van Kyiv of van Moskou hebben gehandeld, blijft onduidelijk.

Paniek en onrust

Ook onduidelijk blijft wie er achter de explosies, droneaanvallen en onverklaarde incidenten van de afgelopen tijd in de grensregio's zit. Zo komen er al langere tijd 'objecten' neer in onder andere Belgrorod, Toeapse, Brjansk en Adigea.

Soms dringen drones tot wel 600 km Rusland binnen, zoals toen er een neerstortte in Saratov. En ook dichter bij Moskou: dinsdag kwam een drone neer op zo'n 100 kilometer van de hoofdstad, gisteren klonken zware explosies in het 90 kilometer van Moskou gelegen Kolomna.

Er vliegen geregeld oliedepots in brand, er storten om onbekende redenen militaire vliegtuigen neer en radio- en tv-stations worden geregeld gehackt. Deze week nog hoorden tienduizenden radioluisteraars een luchtalarm en een oproep om naar de schuilkelders te gaan. Ook werd het vliegveld in Sint-Petersburg uit voorzorg een paar uur gesloten.

Dat heeft effect. De schrik zit erin. Er heerst paniek en onrust. Gewone Russen voelen dat de 'speciale operatie', die ze het liefst negeren, dichterbij komt. Militaire bloggers zijn woedend: "Hoe kan het dat drones kunnen doordringen tot net buiten Moskou?", of "De grenzen waren toch juist extra beveiligd, waarom doen de veiligheidsdiensten hun werk niet?", lees je op social media.

Meer speelruimte Poetin

Ook in het Kremlin zullen ze er nerveus van worden. Jarenlang verkocht Poetin zijn regime als toonbeeld van stabiliteit en veiligheid. Moskou roept al een jaar dat alles onder controle is en volgens plan gaat, maar dat strookt niet met wat er nu gebeurt in de grensregio's.

Het besef dringt door dat Rusland wel degelijk getroffen kan worden op eigen grondgebied, al houdt de meerderheid de president daar niet voor verantwoordelijk. Voor de meeste Russen zijn de 'aanvallen' een bevestiging dat hun land onder vuur ligt van de Oekraïense neonazi's die worden gesteund door het Westen, net zoals de televisie ze dagelijks blijft vertellen.

En dat toenemende gevoel van angst onder de bevolking voor 'de vijand' komt Poetin goed uit: het geeft hem meer speelruimte om zijn 'militaire operatie' voort te zetten en wellicht nog verder op te schalen.